Wpadł mi właśnie w ręce stary egzemplarz „Trybuny Ludu”, której reporter został zaproszony by przez jeden dzień obserwować pracę towarzysza premiera. Lektura zabawna, bo człowiek zdążył już zapomnieć, że kiedyś w tej profesji panowało aż takie lizusostwo.
Reportaż zaczyna się od kontrastu: wewnątrz rządowego tupolewa towarzysz premier emanuje potęgą swojego spokoju, a na zewnątrz „szaleje rozdzierająca płaszcze wichura”. Towarzysz premier ciężko pracuje dla dobra socjalistycznej ojczyzny: „Jest 18:40. Dla towarzysza premiera to mniej więcej środek dnia, który zakończy się dwie-trzy godziny po północy. Czeka go jeszcze lektura wieczornych raportów dziennych, kilka spotkań i potwierdzenie harmonogramu na jutro. Na sam koniec, już w domu, lektura dokumentów lub książki”.
Towarzysz premier sam ciężko pracuje, więc dużo wymaga też od towarzyszy ministrów. Ci aż boją się rozmawiać z towarzyszem premierem. „Bo rozmowa jest straszliwie konkretna, wręcz brutalna. Nie o chęciach, programach, zamierzeniach, ale przygotowywanych zmianach kadrowych czy w prawie”. Słusznie, towarzyszu premierze, dobrymi chęciami nowej Polski się nie zbuduje. Konkretów nam potrzeba, towarzysze, konkretów!
Towarzysz reporter obawia się, że towarzysz premier z przemęczenia zidiociał czy zdziecinniał, zauważył bowiem u niego gaworzenie. Miało to miejsce w Wojniczu w Małopolsce, który właśnie dzięki towarzyszowi premierowi otrzymał prawa miejskie.
Skupmy się na chwilę przy opisie gospodarskiej wizyty towarzysza premiera w tej miejscowości, bo dziś tak fantastycznie wazeliniarskiego stylu już się w prasie nie spotka: „Wielki kosz lokalnych smakołyków i radosne gaworzenie z babciami i wnukami wspólnie uprawiającymi sztuki plastyczne w miejscowym domu kultury wyraźnie dobrze nastroiły premiera. I chyba w akcie wdzięczności za ciepłe przyjęcie (…) w jednej z wojnickich fabryk wśród pachnących farbą, dopiero co wyprodukowanych maszyn drukarskich wygłosił, po raz pierwszy tak szczerze, swoje credo: Postawiliśmy na zwykłą Polskę!”.
Aż się chce zacząć skandować – niech żyje zwykła Polska, na której towarzysz premier postawił kosz smakołyków! Niech żyje towarzysz reporter i radosne gaworzenie! Niech żyją towarzyszki babcie i towarzysze wnuczki! Niech żyje aktyw robotniczy Wojnickiej Fabryki Maszyn Pachnących Farbą! Niech żyją wypowiedzi towarzysza premiera, po raz pierwszy tak szczere!
Kim był autor tego tekstu? Odwracam kartkę: „Michał Karnowski”. Data publikacji: 20-21.01.2007. Ach, to jednak nie była „Trybuna Ludu”? Tut mir leid. Pamiętam tamtą epokę, to pewnie stąd te skojarzenia. Na szczęście redaktor Karnowski uprawia swoją propagandę w stuleciu internetu, gdzie każdy seksualny fetysz ma swoją grupę dyskusyjną, fandom i comiesięczną konwencję. Nie ma się czego wstydzić, redaktorze, ale mam nadzieję, że pamiętacie, że rimming to bardzo niebezpieczna praktyka.

Sięgnąłem tam, gdzie gugiel nie sięga – po pierwszą wzmiankę o sobie na łamach w „Gazecie Wyborczej”. Tak starą, że w elektronicznym archiwum są tylko słowa kluczowe.
W tekście nie ma mojego nazwiska, bo byłem wtedy tylko szeregowym idealistą. Artykuł z 15 stycznia 1991 („GW” kosztowała wtedy 600 zł) zatytułowany był „Demonstracja pod ambasadą ZSRR”. Zorganizowano ją w proteście przeciwko użyciu radzieckiego wojska do ostatniej próby zdławienia niepodległościowych dążeń Litwy. Rosjanom udało się kosztem życia nieuzbrojonych cywilów zająć kilka kluczowych budynków, mieszkańcy Wilna gromadzili się zaś wokół parlamentu by uchronić choć ten ostatni przyczółek niepodległości.
Manifestacje w obronie Litwy ciągnęły się w Warszawie od paru dni. Tę zrobiły ugrupowania nieprecyzyjnie opisane w artykule jako „KPN, PPS-WRN, Solidarność Walcząca i Międzymiastówka Anarchistyczna”. Na pewno błędnie opisano tutaj przynajmniej PPS – byliśmy wtedy akurat zjednoczeni, bez dzielenia się na „PPS Lipskiego”, PPS-RD i TKK PPS, coś mi też mówi, że niedokładnie opisano anarchistów („międzymiastówka” to byli Szkielet i Karolek i uważałem ich za nieco zbyt stukniętych; za to bardzo lubiłem takie bardziej intelektualne środowisko z Przemkiem, Owcą i Ryciem, których serdecznie pozdrawiam jeśli zaglądają).
W kluczowym dla mnie punkcie artykułu autor „vip” napisał: „Tradycyjnie już spalono portret Michaiła Gorbaczowa i radziecką flagę, a portiernię ambasady obrzucono zgniłymi jajami i egzemplarzami ksiażki ”Przebudowa i nowe myślenie”.
Cóż, egzemplarz książki był jeden i jam to, nie chwaląc się, nim cisnął. Chciałem podpalić, ale się nie zajmował (hardcover edition).
Kto pamięta tamte czasy, ten nie da się nabrać na political fiction Ziemkiewicza. To przecież nie było tak, że w jakimś pojedynczym momencie „odzyskaliśmy wolność”. To był ciągły proces trwający od Okrągłego Stołu do wolnych wyborów parlamentarnych w 1991. Przez te 2 lata Polska była dziwacznym postkomunistycznym autorytaryzmem, który mógł ewoluować w każdym kierunku.
Można się też było spodziewać – i ja na przykład się tego bardzo obawiałem – że z jednej dyktatury wpadniemy w drugą, że czarni zastąpią czerwonych, że gorąco wtedy popierany przez Kaczyńskich prezydent Wałęsa zaprowadzi kleronacjonalistyczną dyktaturę. Kaczyńscy zerwali zresztą z Wałęsą zapewne właśnie dlatego, że nie chciał być polskim Mecziarem.
Inni obawiali się wtedy, że to początek kolejnego przykręcenia śruby przez ZSRR. Że to już koniec ograniczonej wolności i że przyszłe pokolenia będą wspominać lata 1989-1991 jak praską wiosnę czy węgierskie powstanie.
Taką obawę wyrażał w tym samym numerze „Gazety” w wywiadzie prof. Jerzy Holzer. „Konsekwencje mogą być trojakie. Albo interwencja zatrzyma lub cofnie przemiany, albo dojdzie do odmiennego traktowania prowincji i centrum, albo nastąpi załamanie modelu imperialnego” – mówił Holzer – a na pytanie „Jakie są szanse na ten ostatni optymistyczny scenariusz?” odpowiadał: „Bardzo małe (…) Najbardziej realna jest groźba, że po interwencji wróci – żeby tak powiedzieć – powrotna fala autorytaryzmu czy dyktatury”.
Nikt nie był wtedy tak mądry, by przewidzieć Polskę XXI wieku jako stabilną demokrację w której przeciętna pensja zbliża się do kilobaksa oraz jako pełnoprawnego członka wspólnoty europejskiej. Aczkolwiek znam jednego redaktora, który wówczas uważał za absolutny priorytet umacniające złotówkę reformy oraz kurs jednoznacznie proeuropejski, odkładając rozliczenia na lepsze czasy. I co, nie miał racji?

„Emo kid” to powiedzonko, które podłapałem w Usenecie od pewnego dyskutanta, którego podejrzewam o bycie Slow Bearem. To złośliwe określenie w anglojęzycznej blogosferze oznacza kogoś w typie rozszlochanej nastolatki, wypełniającymi swojego bloga notkami oskarżającymi świat o to, że jest podły i okrutny, bo nikt się nie troszczy o bezdomne kotki a w dodatku chłopak obiecał jej na Walentynki różowego ośmiogigowego iPoda nano ale okazało się, że w różowym dostępne są tylko czterogigówki więc jej kupił czarną ósemkę, która jest OHYDNA, buuu, nienawidzę mojego chłopaka a w dodatku dlaczego ludzkość nie chce dostrzec tego, że tylko wierność prawdziwym uczuciom może zapewnić pokój i, like, duchowe wyzwolenie?
Wśrod różnych twarzy Czwartej Rzeczpospolitej jest jedno wiecznie zasępione oblicze, budzące we mnie nieodmiennie ten sam komentarz – „cheer up, emo kid!”. Ach jak on cierpi. Najczęściej oczywiście z powodu Michnika, który z wszystkim mu się kojarzy, ale na szczęście Michnik już nie ma monopolu, bo kiedyś, w tej strasznej Polsce Michnika i Kiszczaka Emo Kid mógł się produkować tylko w gazetach sprzedających połowę tego co gazeta Michnika, a teraz – ha ha ha! – jest już do jego dyspozycji gazeta sprzedająca 50% (tego czego nie przemieli). Niestety, ten niewątpliwy sukces nie jest w stanie rozchmurzyć melancholijnego oblicza Emo Kida. Bo przecież choćby z rzeczpospolitej czwartej przeskoczyć prosto do szóstej, to nadal będzie podły, wredny świat, w którym ludzkość nie jest wierna prawdziwym uczuciom i nie jest w stanie osiągnąć, like, duchowego wyzwolenia.
Niech ktoś mu kupi iPoda czy pudełko czekoladek, bo ja już nie mogę patrzeć na jego cierpienie…

Cykl notek blogowych pod tytułem „co żem se we Frisco w księgarni zanabył” rozpoczynam od koszmarnie zabawnego podręcznika „America. Teacher’s Edition. A Citizen’s Guide To Democracy Inaction” niezawodnego jak zawsze Jona Stewarta. Swoją działkę ma tu też równie niezawodny Stephen Colbert, przekazujący młodzieży swą głęboką wiedzę w zakresie medioznawstwa (popłakać się ze śmiechu można już od poradnika „Stephen Colbert’s Guide to Dressing and Expressing Like a TV Journalist”).
Jak zawsze w „The Daily Show”, sarkastyczny humor dotyka poważnych tematów. W rozdziale „The Media: Democracy’s Valiant Vulgarians” możemy znaleźć tabelę z wzorami pozwalającymi ustalić, na ile coś jest niusem („Determining Newsworthiness”).
I tak na przykład y = dochód rodziny * (śliczność porwanego dziecka / kolor skóry) ^ 2 + długość porwania * medialne obycie cierpiących rodziców ^ 3, gdzie y = antenowy czas w minutach. Co do informacji o tragicznej śmierci, mamy wygodny przelicznik liczy ofiar. 100.000 ofiar masakry w Kongo = 500 zatopionych Bangladeszan = 45 ofiar zamachu w Iraku = 12 ofiar zamachu w Europie = 1 zastrzelony Amerykanin.
Dokładnie tak to działa – masakra z 200 ofiarami w ludziach ma różną wagę w zależności od tego, czy miała miejsce w Polsce (żałobna szata) lub wśród ofiar byli Polacy (otwarcie jedynki), czy przynajmniej Amerykanie lub Europejczycy (drugi tekst na jedynce), a może chociaż lokalna azjatycka klasa średnia (otwarcie zagranicy z zajawką na jedynce) czy po prostu tubylcy gdzieś w głębi Afryki (trzyzdaniowa notka).
Można oczywiście sarkać na cynizm mediów, ale tak naprawdę wynika to z cynizmu odbiorców. Nikt tak naprawdę nie chce mediów traktujących wszystkie części świata sprawiedliwie – zresztą od kiedy Al Jazeera po angielsku jest dostępna w polskich kablówkach każdy może się sam przekonać o tym, że media pozbawione euroamerykańskiego przechyłu są w praktyce po prostu nudne. O zatonięciu promu na Wiśle przeczytamy z większym zainteresowaniem niż o zatonięciu promu na Limpopo, nawet jeśli na tym pierwszym nie zginie nikt a na tym drugim dwieście osób.
No chyba że Polacy albo jakiś znany sportowiec.

Dawno nie napisałem niczego politycznie kontrowersyjnego, a że przez dłuższy czas zamierzam zapełniać bloga notkami zainspirowanymi przez świeżo nabyte w SF książki, to za jednym zamachem nadrobię zaległości i zrobię zapasy na przyszłość przy pomocy Najbardziej Kontrowersyjnego Tematu Polskiej Blogosfery jakim jest niewątpliwie Adam Michnik i jego wielka porażka.
Ziemkiewicz napisał ponoć 400 stron o tym, że Michnik jest już tak bardzo skończony, że nie ma sensu mu poświęcić choćby i słowa. Mimo to agenci reżimu zakrywają jego książkę w empikach kartonowymi Puchatkami oraz ręcznie usuwają z różnych baz danych. Nie czytałem jej, bo szkoda mi kasy na książkę o kimś, kto jest zupełnie skończony, zwłaszcza że da się o tym przeczytać za darmo teksty dużo krótsze.
Na przykład taki: „Zola oskarża, lud ruszył na Bastylię. I jak Bastylia w dniu szturmu była już tylko aresztem dla pospolitych rzezimieszków, tak red. Michnik ad 2006 to zaledwie wspomnienie dawnego king-makera. Ba, czy kiedykolwiek nim był? Wyniki wyborcze jego pupili wydają się przeczyć. Dzisiaj wsparcie ze strony Agory jest wręcz gwarancją porażki”.
Pomijając to, że autor wykazał się typowo prawicową znajomością historii (Zola opublikował „Oskarżam” dobre stulecie po zdobyciu Bastylii), urocza jest logika opisu klęski Michnika. Otóż poniósł on klęskę, bo już nie jest tak potężny jak kiedyś był. A w dodatku kiedyś też wcale nie był taki potężny, więc to klęska podwójna.
Nie dziwię się, że autorzy tacy jak Ziemkiewicz wolą takie rozumowanie rozwodnić na paręset stron – wtedy może nie będzie widać na pierwszy rzut oka, że to idiotyzm. Tak naprawdę oczywiście Michnik nigdy ani nie miał żadnej władzy ani nie chciał jej mieć. Wystarczało mu to, że z jego ideami liczy się pewna część społeczeństwa. Nigdy nie aspirował do tego, by liczyła się z nimi całość. Nie sądzę, by ucieszyła go nowina o tym, że jest życiowym autorytetem dla jakiegoś hajhitlującego skinheada z Młodzieży Wszechpolskiej czy złodziejaszka z „Samoobrony”.
Kierowana przez Michnika „Gazeta Wyborcza” nigdy nie miała monopolu na kreowanie opinii. Zawsze prawica miała jak nie „Express Wieczorny” to „Życie Wołka”. A że prawica te pisma zarzynała jedno po drugim, to już naprawdę nie nasza wina. Teraz też to nie my namawiamy zastępcę redaktora naczelnego „Dziennika” do ośmieszania się przez wypełnianie pisma pochlebnymi recenzjami własnego zbiorku cienkich opowiadań science-fiction.
Nie lubiłem hasła „Trzecia Rzeczpospolita” jeszcze kiedy podpierały się nim szajbnięte odłamy prawicy. Miałem żal do „Gazety” o to, że tam gdzie ja widziałem podeptanie ideału państwa świeckiego – w religii w szkołach, w restrykcyjnej ustawie antyaborcyjnej, w konkordacie, w dopisaniu Boga do konstytucji – tam „Gazeta” widziała „kompromis”.
Ale teraz właśnie w moich oczach Michnik wygrał. Teraz nawet ja jestem gotów bronić Trzeciej Rzeczpospolitej, nie dlatego że uważam ją za raj na ziemi, ale dlatego, że znacznie bardziej nie podoba mi się to, co symbolizują Kaczyński, Lepper i Giertych. Już wolę tamte kompromisy od moherowej klerykalizacji kraju.
Gdyby Michnik dwa lata temu powiedział, że Kaczyńscy są tak bardzo zaślepieni żądzą władzy, że zaproszą do rządu kryminalistów, gwałcicieli i skrajnych nacjonalistów, uznałbym to za przesadę, no bo to jednak stara żoliborska inteligencja, która ma jakieś zasady.
Dzisiaj Michnik może pokazać Giertycha czy Wierzejskiego i powiedzieć, że właśnie przed taką prawicą ostrzegał przez 17 lat. Może powiedzieć „a nie mówiłem?”, a nawet roześmiać się głosem ponurym. To triumf. Mało wesoły, ale nad Wisłą mamy tradycję triumfowania na smutno.