Moja licealno-studencka młodość przypadła na ponure lata 80., więc zamiast oddawać się wszystkim tym rozrywkom dzisiejszej młodzieży takich jak larpy czy klabing robiłem z nudów różne desperackie rzeczy, w tym regularne chodzenie do kina na polskie filmy. W efekcie widziałem rzeczy, w które wy ludzie byście nie uwierzyli. Nie mam teraz na myśli typowych żelaznych pozycji rankingów najgorszych filmów polskich – dzieł Marka Piestraka, Romana Wionczka czy łże-musicalu „Miłość z listy przebojów” (choć na tym też byłem!). Mam na myśli filmy bardzo ambitne, z wielkim zadęciem i przytupem, popadające przez to jednak w nieświadomą autoparodię.

„Przyśpieszenie” Zbigniewa Rebzdy (1984) to klasyka gatunku. Czterdziestoparoletni filmowiec nakręcił film o czterdziestoparoletnim filmowcu (Kolberger), który nie ma pomysłu na film, więc ucieka na planie w fantazje – głównie erotyczne, najczęściej na temat swojej żony (Tyszkiewicz), ale też na temat grających w jego filmach aktorek (w tym Szapołowskiej), z którymi łączą go romanse (a może to też tylko fantazje?). Na koniec próbuje popełnić samobójstwo, ale to też mu się nie udaje. A wszystko przez to, że prześladuje go komuna. Tylko patrzeć, jak TVPiS to wznowi.

Dziwnie często w telewizji natykam się na „Maskaradę” Janusza Kijowskiego (1986), straszliwie pretensjonalny film o grupie młodych aktorów teatralnych, którzy buntują się nie bardzo właściwie wiadomo przeciw czemu, ale za to są bardzo młodzi i bardzo zbuntowani. To dobrze pokazuje jaką ślepą uliczką było kino moralnego niepokoju, zbudowane z aluzji typu „no bo tak naprawdę to tu o bunt przeciwko komunie chodzi, wink wink nudge nudge”.
No fajosko, ale w efekcie zamiast sympatyzować z młodymi zbuntowanymi aktorami odbierałem ich jako zgraję nadętych buców, którym nie wiadomo o co chodzi. Bardzo długo po tym filmie miałem uraz do Adrianny Biedrzyńskiej. Głównego nadętego buca grał zaś w tym filmie nie kto inny tylko sam Bogusław Linda, co świetnie korespondowało później z jego rolą w „Krollu” – gdzie fantastycznie zagrał cynicznego eks-idealistę stając się idolem cynicznej Trzeciej Rzplitej.

Idolem PRL według zatytułowanego tak filmu Feliksa Falka (1984) miał zaś być Piotr Korton, pisarz-alkoholik wzorowany na Marku Hłasce. Jego życie i śmierć chce zrekonstruować młody idealistyczny dziennikarz (Pieczyński). Próbuje mu tego zakazać jego redaktor naczelny, który mętnie tłumaczy, że to niebezpieczny temat i odmawia drukowania tekstu. Ach, ten moralny niepokój i jego wink wink nudge nudge – w latach 80. Hłasko nie był już żadnym „niebezpiecznym tematem”, wychodziły właśnie jego dzieła wybrane w charakterystycznych szmatławych okładkach.
Idealistyczny dziennikarz poznaje meneli, którzy pili z Kortonem i pod ich wpływem sam się w niego zaczyna przekształcać – nosi jego ciuchy (oblechowe, ofkors), pisze opowiadania i czyta im na głos po pijaku. Falk zwykle przedstawia w swoich filmach psycho- i socjopatów (czy żaden recenzent nie zauważył, że Chyra w „Komorniku” gra typowy przypadek bipolar disorder?). Co fajnie wypadło w „Wodzireju”, ale w „Idolu” katastrofalnie – Pieczyński w kożuchu i okularach Kortona wyglądał przede wszystkim komicznie.
Tradycyjnie moje rankingi mają tylko trzy pozycje więc na tym poprzestanę, jako dishonorable mentions wspominając tylko o „Jestem przeciw” Andrzeja Trzosa-Rastawickiego (1985), nadętym filmie o narkomanach mówiących jakimś niby-to-slangiem (rzecz jasna, nikt tu nie rzuca przekleństw mocniejszych od „motyla noga”) oraz o „Przeznaczeniu” (1983) Jacka Koprowicza, znów bardzo poważnym a przez to niezmiernie śmiesznym filmie o Kazimierzu Przerwie-Tetmajerze (Mariusz Benoit).

Filmu „Casino Royale” jeszcze nie ma, ale jest już książka. Z moim, mehemmm, posłowiem. Z tej okazji mała ciekawostka. Posłowie przedstawiono do aprobaty firmie reprezentującej interesy spadkobierców, którzy zakwestionowali fragment dotyczący końcowych lat Iana Fleminga:
„Coraz więcej myślał jednak o jedynej osobie, która go wtedy darzyła miłością – o Casparze Flemingu. Dziecku, którego nieoczekiwane przyjście na świat zaowocowało powieścią „Casino Royale”. Prosto po wyjściu ze szpitala Fleming napisał dla dziewięcioletniego Caspara opowieść o latającym samochodziku – książkę, bardzo mało znaną w Polsce ale sławną w krajach anglojęzycznych, zatytułowaną „Chitty Chitty Bang Bang”.
W 1964 roku ostatni atak powalił go na polu golfowym. Zmarł w dzień dwunastych urodzin Caspara, dla którego to było traumatycznym doświadczeniem. W wieku dwudziestu lat syn Iana Fleminga odebrał sobie życie.”
Pierwsze zdanie zakwestionowano na podstawie tego, że nie mogę wiedzieć na pewno tego, kto wtedy kochał Fleminga. Zgoda, nie mogę, aczkolwiek jego życie prześwietlano pod tyloma kątami, że można zadać kpiarskie pytanie typu „a niby kto?”.
Wzmiankę o samobójstwie Caspara zakwestiono zaś po prostu ze względu na negatywne światło, w jakim to stawia pisarza. OK, szanuję prawo spadkobierców do dbania o wizerunek Fleminga, chociaż wydaje mi się, że ironia związana z tym, że całej tej fortuny nawet nie miał kto odziedziczyć (z braku żyjącego potomstwa prawa przypadły dalszym krewnym) jest interesująca w świetle pewnego stylu życia jaki wiążemy z agentem dablousewen. No ale na moim własnym blogu nikt mi chyba nie zabroni o tym napisać?
Z książkowej wersji wypadły fragmenty zaznaczone powyżej kursywą. Znalazły się one jednak w rozesłanych recenzentom próbnych egzemplarzach z zieloną okładką. Jeśli będę kiedyś sławny, recenzenckie gratisy mogą więc nabrać wartości jako collectors item :-).

Łamanie praw człowieka to jedno, ale PRL ma u mnie przegwizdane za wykreowanie zjawiska piosenki turystycznej. Spędziłem niedawno miły weekend w pewnym uroczym pensjonacie na pustkowiu, którego właściciel niestety ubóstwiał ten rodzaj muzyki, zdążyłem sobie więc gruntownie przypomnieć jak bardzo go nie lubię. Właściciel to właściciel, ma swoje święte prawa, nieśmiało więc zasugerowałem tylko, że jak już w ogóle, to może chociaż Elżbieta Adamiak, którą jakoś tam mogę strawić przynajmniej dla jej sympatycznego głosu. Niestety, samej Adamiak na cały wieczór nie wystarczyło, właściciel sięgał więc nawet już po tak totalny hardkor jak grupa „Pod Budą”. Dżiiiiiizas!
Słuchałem podbudowego sziteksu, melancholijnie układając sobie w myślach masakryczną notkę w blogu i zastanawiając się nad tym, za co właściwie tego rodzaju muzyki tak bardzo nie lubię. Lubię góry, więc u schyłku PRL też załapałem się na kiczowaty urok ogniskowych bardów, ale dla mojego pokolenia Bellon i Harasymowicz byli już OUT; Kaczmarski i Gintrowski byli IN.
Grywano za moich czasów nieśmiertelnego „Majstra Biedę” i równie nieśmiertelną „Jesienną zadumę”, ale nawet wtedy nie lubiłem tych kawałków. Kojarzyły mi się z postawą głupawego eskapizmu. Podmiot liryczny „Jesiennej zadumy” spiernicza w góry gdy tylko może, bo drażni go życie w cywilizacji. No fajosko, cywilizacja każdego drażni, ale między innymi taka postawa właśnie odpowiada za to, że żyjemy w Bolandzie a nie w Polsce. Wolałem kawałki nawołujące raczej do zmieniania rzeczywistości niż do uciekania przed nią w sztuczny świat namiotów, plecaków i konserw turystycznych.
Najbardziej nie lubię tej muzyki za degenerację samego pojęcia „poezji śpiewanej”. Każda piosenka powinna mieć dobry tekst, a więc z definicji być poezją śpiewaną. Skąd tupet „poetów śpiewanych”, by sobie przypisywać to miano, jakby inni muzycy zajmowali się śpiewaniem prozy? I jakaż to poetycka głębia kryje się w tekście „Majstra Biedy”?
Nie, chyba jeszcze bardziej wkurzał mnie w niej co innego – kompletny brak poczucia humoru. Dobra poezja nie może istnieć bez ironii. Czesław Miłosz wielkim poetą był, bo potrafił zachować dystans do własnej roli Wielkiego Narodowego Wieszcza (TM) – jego „Uczciwe opisanie samego siebie nad szklanką whisky na lotnisku, dajmy na to w Minneapolis” to najlepszy w polskiej poezji obraz starości i przemijania. Inni współcześni WNT (TM), jak Herbert czy Szymborska, też swoją wielkość zawdzięczają umiejętności operowania ironią.
A turystyczni poeci śpiewani, maszerujący pod „tęczą, do krainy łagodności bramą”? Trzeba mieć totalny zanik poczucia własnego komizmu żeby to śpiewać w kontekście rajdu po Bieszczadach w latach 80. – wśród najrozmaitszych zakapiorów, uciekinierów przed alimentami, wypalaczy węgla drzewnego, i szemranych inwestycji koncernu Igloopol. „Kraina łagodności” my ass.
To tyle rantu, możemy wrócić do polityki, ale mam na jej temat tylko jedno zdanie – Kinga Dunin to geniusz. Rzadko zdarza mi się czytać tekst, w którym nie dość, że zgadzam się z każdym słowem to jeszcze skręca mnie zawiść, że sam bym nie umiał tego tak zgrabnie przelać na klawiaturę. Rispekt!