Na wojskowości zupełnie się nie znam, udało mi się nawet wykręcić od studium wojskowego. Za moich czasów teoretycznie był to przedmiot obowiązkowy dla wszystkich studentów i przedstawiano nam, że to i tak lepsze rozwiązanie od podchorążówki.

Kiedy jednak skończyłem studia, państwo było na progu bankructwa. Mój rocznik do podchorążówki szedł tylko na ochotnika, znudzony oficer w WKU zapytał mnie, czy chcę – i chyba nawet niespecjalnie czekał na odpowiedź, wbił mi zbawienny stempel o przeniesieniu do rezerwy.

Nawiasem mówiąc, na komisji dostałem tzw. kategorię A1, co było chyba moim ostatnim sukcesem. Wszyscy gleba i pięćdziesiąt pompek na moją cześć!

Już wtedy dużo grałem w gry, zwłaszcza marki SSI – to był Paradox czasów ośmio- i szesnastobitowych. Niektóre w symulacji były na tyle wierne, że usiłowały oddawać kwestie zaopatrzenia, morale, różnych generacji czołgów i samolotów itd.

Tak mnie to pochłonęło, że przeczytałem nawet „O wojnie” Clausewitza, choć teraz już nie pamiętam, czy nie było to jakieś omówienie. Ktoś z PT komcionautów kojarzy, w jakiej postaci można to było kupić w późnym PRL?

Zapamiętałem z niego zasadę ekonomii sił. Mówi ona, że na każdym odcinku trzeba mieć tyle wojska, ile jest potrzebne do realizacji planu – nie za mało, i NIE ZA DUŻO.

To sprzeczne z intuicją. Jak to, wojska może być ZA DUŻO? Częstym błędem noobów jest nakićkanie na jakimś odcinku ZBYT WIELU jednostek („źle się dzieje? rzućmy tam Kamfgruppe Steiner, od razu wszystko wróci do normy”).

Zanim taki dodatkowy tysiąc żołnierzy przeprowadzi kontratak, od pierwszego dnia zwiększa nam potrzeby zaopatrzenia. To tysiąc gąb do wyżywienia, tysiąc ciał, które na noc trzeba gdzieś położyć, tysiąc magazynków do dostarczenia na pierwszą linię.

Oczywiście, możemy im kazać żreć brukiew i powiedzieć, że broń mają zdobyć na przeciwniku, ale wtedy realna wartość bojowa tego oddziału zaczyna spadać. Gdy zaczną umierać z głodu, chłodu, chorób zakaźnych itd., spadnie morale sąsiednim jednostkom, więc w efekcie rzeczywiście może być tak, że dodatkowe jednostki na froncie pod Chersoniem go OSŁABIĄ.

Najbardziej wyrafinowaną symulacją jest w tej chwili chyba „Hearts of Iron”. Podzielę się z wami garstką intuicji i metafor i zapraszam do grillowania ich w komentarzach.

Ku swojemu zdumieniu widzę na przykład, jak Rosjanie narzekają na brak skutecznej taktyki obronnej przed Ukrainską taktyką „ataku lekką kawalerią”. Czyli szturmem kilkunastu HUMVEE, za sprawą którego w krótkim czasie Rosjanie są okrążeni i choć TEORETYCZNIE mieli lepiej uzbrojone bewupy, patrzą jak te wylatują w powietrze jeden za drugim od salw z MANPADów.

W „Hearts of Iron” dowodzimy całym państwem, ale konkretną bitwą dowodzą generałowie (AI), którzy mają konkretny poziom skilla, a do tego mogą wybrać jedną z wielu taktyk dostępną danemu państwu. Ten, który ma lepszego skilla, może wybrać lepszą (ale tylko takie, jakie jego państwo już odblokowało).

W ten sposób gra oddaje sytuację z 2WŚ, w których na początku często Niemcy zaskakiwali taktyką „blitz” armie, które były szkolone w taktyce „trench warfare” i nie umiały zareagować. Po pewnym czasie te armie jednak opanowują taktykę „elastic defence”, kasującą przewagę „blitza” (ale Niemcy wtedy mogą już mieć „masterful blitz”, itd.).

Jakie mamy taktyki, to zależy od tego, jaką na samym początku przyjmiemy doktrynę. „HOI4” ma w tej chwili 4 doktryny: „mass attack” (liudiej u nas mnogo), „mobile warfare” (blitzkrieg), „superior firepower” (kule są tanie, życie naszych żołnierzy jest bezcenne) i „grand battleplan” (odpowiadająca wnioskom z 1WŚ – jej pierwszy poziom to właśnie „walka w okopach”).

Gra odzwierciedla w ten sposób odmienne doktryny Niemców („MW”), Rosjan i Japonii („MA”), Amerykanów („SF”) i reszty aliantów, w tym Polski („GP”). To nieźle symuluje kampanię wrześniową i upadek Francji (blitz vs trench).

Na początku obecnej wojny mawiałem, że „kto zaczyna Blitzkriegiem, ten kończy Volkssturmem”. Inspiracją było dla mnie niemieckie drzewko doktrynalne z HOI4, ale chyba właśnie teraz to widzimy – najpierw był nieudany Blitz na Kijów, a teraz widzimy mobilizowanych sześćdziesięciolatków ze strzelbami z pierwszej wojny światowej.

Wygląda na to, że Rosja ma doktrynę przypominającą „mobile warfare” (na „mass attack” mają za mały manpower). A Ukraina kontruje to „superior firepower”.

Stąd narzekania rosyjskich milblogerów i wojenkorów, że Ukraina gra niesportowo. „Pod Łymaniem mieli dziesięciokrotną przewagę, każdy głupi by tak umiał wygrać” – naprawdę czytałem takie komentarze.

Wygląda na to, że Ukraina trzyma się zasady Clausewitza. Wszędzie ma wojska tyle ile trzeba. Przewagę w ataku, remis w obronie. Nie każdy to potrafi, Putin na przykład nie.

„Amatorzy mówią o strategii, zawodowcy mówią o logistyce”, powiedział ktoś sławny. W poprzednim patchu Paradoxu („No Step Back”) logistykę skomplikowano tak bardzo, że wielu narzeka, że nie da się teraz grać.

Gracz jest zmuszony do kombinacji „jeśli do zajęcia Mandżurii skieruję 20 dywizji, to do jakiego lewelu powinienem zapgrejdować kolej transsyberyjską?”. To nie jest już tak sexy, jak rysowanie kresek na mapie. Nikt tego nie lubi.

Putin też nie. Jego żołnierze już teraz marzną, bo jak Hitler, zadbał dla nich o galowe mundury na paradę zwycięstwa w Kijowie ale nie o kalesony. A co ich czeka zimą?

Tom Cooper szacował niedawno, że rosyjska armia pod Chersoniem potrzebuje około tysiąca ciężarówek dziennie, a po improwizowanych przeprawach dostaje około dwustu. Czyli mówiąc po paradoksowemu, mają „supply level 20%”.

Jednostka w takiej sytuacji dostaje do ikonki trupią czaszkę, sygnalizującą zwiększoną atrycję (czy jest jakiś kanoniczny polski odpowiednik tego pojęcia?). Zaczyna ponosić straty nawet nic nie robiąc.

Widziałem skargi że to nierealistyczne. „Czy żołnierze podpalają swoje ciężarówki na znak protestu?” – ktoś ironizował na forum.

Nie, po prostu sprzęt wymaga serwisowania tak jak żołnierze jedzenia. Dywizja pancerna bez zaopatrzenia staje się batalionem piechoty (widzieliśmy to już w tej wojnie).

Tak sobie tłumaczę obecną sytuację na froncie, stąd mój rosnący optymizm. Do niedawna nie wierzyłem w wyzwolenie Krymu, teraz nie wykluczam nawet tego – po prostu wszystkie rosyjskie jednostki na zachód od Mariupola mają teraz potężny problem z zaopatrzeniem.

To oczywiście uwagi totalnego amatora. Ale Putin i Szojgu też nimi przecież są. Spędzili w wojsku dokładnie tyle samo czasu co ja.

Z komcionautycznej publicystyki Awala wyniosłem użyteczne pojęcie opozycji „Rosji modernizacyjnej” i „Rosji memogennej”. Podobno jesteśmy za bardzo zafiksowani na tej drugiej i żarty z przepitych oblechów i ruskiego bardaku przesłąniają nam tę pierwszą, na swój sposób groźniejszą, technokratyczną i pragmatyczną.

Tylko czy ona w ogóle istnieje? Nie będę raczej nigdy pisać o tej książki, więc wielkodusznie się nawet mogę zgodzić, że korzenie „Rosji modernizacyjnej” możemy cofnąć do Piotra Wielkiego, Katarzyny i Potiomkina. Tylko że „Rosję memogenną” cofamy do Iwana Groźnego, jeśli nie do Mongołów.

Fanatycznie proputinowska propagandystka Margarita Simonian mimo woli podsumowała jej istotę, wspominając jakiegoś ponurego „zampolita” (oficera polityczno-wychowawczego), który zalazł jej kiedyś za skórę. Zwykł mawiać „Putin daleko, a ja blisko”, co ona pamięta do dziś.

Simonian zilustrowała tak postawę „złych wojenkomów”, którzy ignorują wytyczne Naczalnika i mobilizują jak leci, inwalidów, 50-latków, studentów. Na szczęście ona i Sołowiow ratują każdego kto się do nich dodzwoni (kwestia „a co z tymi, którzy nie mają numeru do tak ważnej persony”, oczywiście nie pada).

Jak pisałem w felietonie z zeszłego tygodnia, pierwszym literackim portretem tego zjawiska w rosyjskiej literaturze jest „Rewizor” Gogola. Przynajmniej ja nie znam wcześniejszych (bardzo serdecznie zapraszam PT rusycystów).

Pomysł jest podobny: dobry car jest daleko, horodniczy blisko. Car zniósł kary cielesne, ale w swoim miasteczku horodniczy może wychłostać kogo chce.

Gogol był kochał cara (a car Gogola), więc tak jak Simonian nie widział lub nie chciał widzieć tego, że w samodzierżawiu taki horodniczy, zampolit czy wojenkom nie jest incydentalnym odchyleniem od normy. Jest normą.

Dyktatura każdego Naczalnika bazuje na kaskadzie wicenaczelników i wicewicenaczelników. Tak jak ten najważniejszy może wszystko w skali kraju, tak ci poniżej mogą wszystko w skali regionu, miasta, a choćby i komisji rekrutacyjnej.

Pod tym względem mamy spójny ciąg rosyjskich dzieł kultury od Gogola po „Durnia” Jurija Bykowa, „Lewiatana” Andrieja Zwagincewa czy przede wszystkim „Gruz 200” Aleksieja Bałabanowa. Hej, możecie mnie oskarżać o rusofobię, ale nie o nieznajomość rosyjskiej kultury.

Pokazuje ona od dwóch stuleci mechanizm, w którym „Rosja memogenna” zabija „Rosję modernizacyjną”. Ta druga nie może zaistnieć, gdy ta pierwsza w każdej chwili może ustami jakiegoś Horodniczego powiedzieć każdemu modernizatorowi: podoba mi się to co stworzyłeś, zabieram ci to, a ty wypiżdżaj zanim wsadzę do więzienia ciebie i twoich prawników.

Wszyscy znamy realne przykłady takich „transakcji” w putinowskiej Rosji. To dlatego ten kraj mimo swoich ogromnych rezerw i możliwości importuje nawet jabłka i gwoździe, a eksportuje tylko surowce.
Prorosyjski serwis Rybar opisuje liczne przykłady konkretnych rosyjskich przedsiębiorstw, w których zmobilizowano z dnia na dzień całą załogę – na przykład stocznię „Zvezda” opodal Władywostoku. To w wielu przypadkach oznacza przerwanie produkcji, którą ciężko będzie wznowić.

Jakim cudem Rosja w tych warunkach miałaby wdrażać nowe technologie? Skąd ma wziąć frajerów gotowych przyjechać do kraju, w którym każdego można nagle ogłosić „obywatelem” i wysłać go na front?

Komcionauta Awal się chyba obraził (?), więc nie wiem, czy nadal wierzy, że Rosja otrząśnie się z tych przejściowych problemów, Zachód wszystko puści w niepamięć, gaz popłynie obydwoma nordstreamami i wróci Business As Usual. Na pewno nadal tak obiecują akcjonariuszom zarządy różnych spółek z mieszanym kapitałem, ale coraz trudniej mi to sobie wyobrazić.

W Festung Breslau pewnie też do końca działały spółki akcyjne. I te spółki miały różne plany na 1945…

Ja wiem jedno. W kraju, który ma zwyczajne ministerstwo ds nadzwyczajnych, business must be unusual.

Ciekawe, jak historycy z przyszłości będą nazywali bitwę, która rozegrała się w zeszłym tygodniu. Na razie mówimy o ofensywie charkowskiej – trochę bez sensu, bo zaczęło się daleko od Charkowa, a skończyło jeszcze dalej.

Z drugiej strony, mówimy o bitwie warszawskiej, choć działa się dobre 30 km od Warszawy. A Kursk jest dobre 100 kilmetrów od Prochorowki. Więc może się przyjmie?

Wygląda w każdym razie na to, że Rosjanie wreszcie stracili inicjatywę strategiczną i nie są w stanie jej odzyskać przed jesienną słotą. Mogą już tylko bez większego powodzenia szturmować Bachmut, ale chyba już nawet najwięksi ich optymiści nie wierzą w możliwość zajęcia całego Donbasu.

Niesłychanie przyjemnie się teraz czyta i ogląda prorosyjskich komentatorów, zwłaszcza na Telegramie, gdzie są bardziej szczerzy. Niezdolność przyznania się do porażki miesza się u nich z szukaniem winnych tego, uhm, sprawnie przeprowadzonego przegrupowania.

Nawet seksualny recydywista, dwukrotnie ukarany za próbę współżycia z małolatą, proputinowski „analityk” Scott Ritter, produkujący zwykle teksty z serii „Rosja wygra”, tym razem nie wytrzymał. „Gdzie jest rosyjskie lotnictwo?” – zawołał na Telegramie.

Przecież gdyby Amerykanie zobaczyli kolumny nieprzyjacielskiego wojska, zmierzające ku ich pozycjom, unicestwiliby je z powietrza. Dlaczego Rosjanie tego nie robią, tylko opowiadają o heroicznej obronie Lymana – która w ogóle nie byłaby potrzebna, gdyby lotnictwo działało tak jak powinno?

Podobne pytania zadawali Strelkov, Wargonzo, Starshe Eddy, goście u Sołowiowa. Gdzie rosyjski wywiad? Gdzie rosyjska artyleria?

Dlaczego Zełenski może sobie swobodnie spacerować po świeżo zajętym Iziumie? Dlaczego Ukraińcy sobią robić selfiki przy przechwyconej rosyjskiej amunicji? Przecież współrzędne jej składów nie są tajemnicą dla wojsk rosyjskich?

My oczywiście znamy odpowiedź na te pytania. Brzmi mniej więcej – cyka blyat pizdets pidorodnyi bardakh. Źle dowodzona armia utonęła w bałaganie spowodowanym przez błędne decyzje Putina.

Tego Scott Ritter nigdy nie powie, bo nie może sobie pozwolić na bycie spalonym w jeszcze jednym kraju. Im wszystkim pozostaje więc tylko paniczne szukanie winnych wszędzie, tylko nie na Kremlu.

Na polu bitwy przegrali, więc nawołują do niszczenia cywilnej infrastruktury Ukrainy. Sołowiow i Simonian prześcigają się ze swoimi goścmi w wizjach zrujnowanego kraju, w którym „nie zostanie nawet jedna stacja benzynowa”.

Pomijając już, że gdyby mieli lotnictwo zdolne do takich misji, nie byłoby ofensywy chersońskiej – zbrodnie wojenne przyśpieszają moment, w którym Rosja będzie wpisana na listę krajów wspierających terroryzm. W USA to oznacza automatyczne sankcje dla każdego podmiotu handlującego z takim krajem.

Wtedy Rosja będzie mogła wdrażać produkcję samochodów elektrycznych we współpracy owszem, z Koreą. Ale tą drugą.

Rzucenie na front więźniów – jak to zapowiada niesławny kucharz Putina – nie rozwiąże problemu bajzlu. Takie jednostki (jak pisze Strelkov) będą większym zagrożeniem dla swoich dowódców niż dla nieprzyjaciela.

Postulowana przez niego powszechna mobilizacja też nie pomoże, bo co zdziała Volkssturm brzuchatych pięćdziesięciolatków z cukrzycą i artretyzmem w starciu z armią wyszkoloną i uzbrojoną przez NATO, broniącą swojej Ojczyzny? Rosjanie boleśnie odczuwają brak sprzętu, porzucanego w panice podczas kolejnych „udanych przegrupowań”. A i motywacja ich żołnierzy jest taka sobie – pralkę ukrać warto, ale żeby aż życie za nią oddać?

Poza zachodnimi i rosyjskimi mediami, czytam też Al Jazeerę, a gdy wydarza się coś takiego, jak szczyt strefy szanghajskiej – także media chińskie. Dominuje opinia, że Putin przybył „z czapką w garści” i nie dostał nic poza ogólnikami. Agencja Xinhua z namaszczeniem pisała o współpracy z Uzbekistanem, Kazachstanem itd, ale nie z Rosją.

Że sojusze, która Rosja narzuciła byłym republikom radzieckim są już martwe – o tym piszą rosyjskie media, powołując się na ich bezczynność w Armenii i Tadżykistanie. Że kraje takie jak Kazachstan piwotują ku Chinom, tego nie wymyśliłem ja, to lament rosyjskiej propagandy.

Ja też ubolewam, że dobre wiadomości przychodzą tak powoli. Ale pół roku temu nerwowo odświeżałem telefon by sprawdzić, czy Charków jeszcze się broni. Teraz sprawdzam, czy Chersoń już wyzwolony.

I czy jest już przedsprzedaż na koncert Rammsteina na stadionie olimpijskim w Kijowie.

Choć piszę o różnych innych rzeczach, myślę wciąż o walczącej za nas Ukrainie. Czekałem z notką na pretekst do powrotu do tematu – musi mi wystarczyć półrocze inwazji.

Zawiodły mnie wszystkie historyczne analogie. Nie wydarzyły się idy marcowe, bitwa warszawska ani ofensywa kurska.
Nie widać na horyzoncie tego, co przepowiadał komcionauta Awal – przejścia wojny w „low intensity conflict”. Putin nadal potrzebuje jakiegoś symbolicznego zwycięstwa choćby w postaci zajęcia Donbasu.

Przez pół roku nie osiągnął nawet tego (część linii frontu nadal jest tam, gdzie była w 2014) – ale jednocześnie od początku wojny żąda od Ukrainy bezwarunkowej kapitulacji. Jakby jego wojska nadal oblegały Kijów!

Wciąż nie mogę sobie wyobrazić zakończenia tej wojny. Co miałoby sprawić, żeby Rosja zaczęła negocjować adekwatnie do postępów swoich wojsk – a Ukraina nabrała ochoty na kolejny paroletni rozejm?

Na wszelki wypadek zaznaczę, że to tylko niszowy blogasek nauczyciela dorabiającego sobie felietonistyką. Osoby, od których coś zależy, i tak tu nie zaglądają (a gdyby jednak to przypominam, że jestem tani – może jakiś panel poprowadzę, a może napiszę autobiografię „Ja i mój Longines”?).

Fantazjowałem tutaj jednak kiedyś o tym, jak wyglądałyby media, do których chciałbym wrócić. Pofantazjuję więc, co bym robił jako europoseł (poza żarciem muli i lataniem biznesem, it goes without saying).

Przede wszystkim jestem jastrzębiem jeśli chodzi o sankcje. Nie ma sensu się zastanawiać, czy osłabiają reżim, czy uderzą w ludzi Putina, czy nie ucierpią mityczni „zwykli Rosjanie” (co to nie mają z tym wszystkim nic wspólnego, w ogóle się tym nie interesują, więc za co tak cierpią).

Ze względu na brak przewagi powietrznej piloci obu stron stosują metodę, którą Tom Cooper nazywa „spray and pray”. Odpalają pociski w kierunku wrogiego terytorium licząc na to, że któryś coś trafi. Podobnie chciałbym podchodzić do sankcji.

Jestem za zabraniem im wiz do Europy. Im ostrzej tym lepiej. Mitycznym „uciekającym od Putina” dawać humanitarne wizy pod warunkiem pisemnego potępienia inwazji.

Ale żadnych turystycznych. Argumenty polityków Platformy o mitycznej rosyjskiej „opozycji” wydają mi się głupie – opozycjoniści powinni walczyć na miejscu, a nie opalać się na Riwierze.

Doświadczenia z traktatami kończącymi pierwszą fazę wojny mówią, że Rosja te traktaty złamie zaraz po ich podpisaniu. I będą oczywiście przy tym zwalać winę na innych.

Wszelkie ustępstwa od sankcji muszą więc przewidywać mechanizm automatycznego ich przywracania, arbitralną decyzją Litwy, Polski czy Finlandii. Rosja nadal porywa ludzi w okupowanym Donbasie? Ciach, pociągi przestają jeździć do Królewca.

Zamrożone na zachodzie rosyjskie fundusze powinny być przekazane na odbudowę Ukrainy. Dotyczy to także majątku oligarchów (po zlicytowaniu).

Domyślam się, że jastrzębie tacy jak ja będą na Zachodzie zakrzykiwani przez Russlandversteherów wołających, że my cierpimy bardziej niż Rosja, itd. No trudno.

Na szczęście Rosja robi wiele, żeby jastrzębiom przyznawano rację. Od Rosji nie można tak po prostu „kupować gazu”, nie dostając w pakiecie korupcji, infiltracji i gerhardoschroederyzacji (do pierdla go, nawiasem mówiąc).

Domyślam się też, że kraje pobłogosławione brakiem lądowej granicy z Rosją będą się w końcu wyłamywać – no bo w Paryżu mało kto ma dziadka zabitego przez ruskich.

Mamy argumenty moralne (to my przyjęliśmy najwięcej uchodźców). I mamy argumenty praktyczne: możemy zatrzymywać ten ich tranzyt.

Powinniśmy budować porozumienie europejskich krajów graniczących z Rosją, od Norwegii po Bułgarię. Mamy wiele wspólnych problemów i wiele możliwości wspólnego działania.

Oczywiście, PiS tego nie zrobi. Nawet zwolennicy tej partii przyznają mi rację (mniej lub bardziej niechętnie) – że międzynarodowych porozumień ta partia budować po prostu nie umie. Dlatego zresztą nie będzie żadnych „reparacji od Niemców”, ale to dygresja.

Ja z kolei w geście dobrej woli przyznam, że nie przepadam za polskimi lewicowymi europosłami. Stosunkowo najwięcej sympatii mam do p. Łukasza Kohuta, a to dlatego, że nic o nim nie wiem, w odróżnieniu od p. Spurek (im więcej o niej wiem, tym bardziej mnie odrzuca).

No ale tak to jest z tą demokracją, warto o nią walczyć, ale nie należy jej przesadnie idealizować. Więc oczywiście wyjdzie jak zwykle.