Hop hop, jest tam kto?

Sorry, że długo, ale jednak pytanie było o podsumowanie 13 lat bycia-w-świecie.

Bez przesadnie intymnych zwierzeń, słowa „totalna katastrofa” oddają moją sytuację dość dobrze. Szydercy zapewne mogliby napisać „no widać”, i w sumie słusznie – nawet historia moich wizyt na tym blogu przez tę ponad dekadę da się opisać tak samo, jak cała postawa wobec internetu (zarówno mediów 1.0, jak i oglądania „znajomych” na Fejsie), czyli: stopniowa droga od zachwytu możliwościami, poczucia wiary w budowanie jakiejś nowej społeczności wysokich kompetencji i wspólnych zainteresowań dzięki dostępności takiej masy twórczości, itd., ogólnie wielkiego optymizmu, aż do dziś – czyli kompletnie zgorzkniałej rezygnacji, gdzie wszystko poza leżeniem w łóżku i grami wideo jest tylko kolejnym przypomnieniem przywilejów i możliwości, które mają inni. To okno na świat w ogóle, jak się okazuje, nie było mi przydatne.

W 2006 r. zabierałem się do zdania matury z czołowymi wynikami, po czym przejścia na etap studiów gdzie, byłem pewien, z powodu poziomu, ogólnych priorytetów tychże instytucji (wow, nagradzają cię za bycie mądrym, ale to będzie fajne!) i otaczających mnie ludzi bez wątpienia przejdę w końcu do klasy średniej. Na uniwersytecie jednak różnica społeczna była ogromna i z perspektywy czasu to wręcz zabawne, że przez tak wiele lat jeszcze wydawała mi się w sumie nieznacząca i jak najbardziej do przeskoczenia. Po studiach naprawdę niepostrzeżenie dla siebie powróciłem do dokładnie takiego życia, jak byłoby bez nich. Lepiej było zrobić jakiś kurs na koparkę, albo i bez niego pojechać na Zachód na zmywak i tyle. Wtedy nawet na rzeczy typu pisanie/nagrywanie/czytanie bym miał ostatecznie więcej czasu. Jeśli jakimś cudem jest jakiś 16-letni czytelnik tego bloga, to może mu się ta perspektywa przyda.

Jeśli chodzi o to, co moim zdaniem poszło nie tak z mediami i ze światem w ogóle, to oczywiście nie wystarczyłaby książka, by to streścić. Odnośnie komentarzy wyżej, powiem tak: średni mi pasuje wyrażenie „upadek prasy papierowej”, bo zdaje się sugerować, że jest jakaś prasa niepapierowa, która z kolei nie upadła. Pisanie i czytanie, bez względu na materiał podłoża, stało się niszową rozrywką, która jest nadal uprawianym przez pewne grupy hobby – jak np. ręczne tworzenie biżuterii – i czasem nawet ktoś takiemu twórcy rzuci do puszki piątaka, ale ogólnie fakt napisania czegokolwiek wywołuje minimalne kręgi w oceanie życia społecznego. W 2006 r. mogło być np. skandalem to, że Gross szkalował Polaków – oczywiście większość dyskutantów nie czytała tej książki, ale jednak o niej słyszała. Dziś wydaje się to zabawne, wyobrazić, by debata publiczna rozgorzała w skutek tego, że socjolog coś napisał. Nie chcę oczywiście powiedzieć, że życie np. Jonathana Franzena nie ma już sensu, ale myślę, że on sam by się zgodził, iż jest go mniej więcej tyle samo, co gdyby był kultowym wytwórcą biżuterii z drewna. Internetowym celebrytą młodego pokolenia był w 2006 roku Kominek – który, co by nie mówić, po prostu pisał. Nie kręcił, nie grał w League of Legends, pisał – i ludziom podobał się jego język i jego argumenty i tylko za to wchodzili na jego bloga. Cóż za abstrakcyjny dawny czas. W pierwszej dekadzie XXI wieku mogłem też osobiście powiedzieć, iż różni ludzie rozpoznają moje teksty i że mają z nich przyjemność – obie te rzeczy wydają mi się dziś niewiarygodne, jak wymyślone wspomnienie ze snu, przecież to się nie zdarza. Nie wiem, kiedy dokładnie ostatni raz w życiu byłem jeszcze tak naiwny, że zachęcałem jakiegoś znajomego do przeczytania mojego tekstu. Kiedyś był ten ostatni raz, gdy zachęcałem do kupna jakiegoś pisma; a potem ostatni raz, gdy zachęcałem choćby do kliknięcia w internecie na darmowej stronie i przeczytania na komórce w metrze. Jest to już traktowane przez większość ludzi jak czołganie się po opiłkach szklanych. Nie mogą podjąć aż takiego wysiłku, jak czytanie. I ja to rozumiem, bo i ja czytam coraz mniej.

Co do prasy papierowej… Właściwie na papierze upadek mediów był relatywnie mniej drastyczny, niż w internecie. W obu nastąpiły wiadome zmiany, ale to w internecie dosłownie wszystko wygląda zupełnie inaczej. Gdyby ktoś mi powiedział w 2006 roku, że choć zostaną i nadal będą nawet powstawać blogi o wszystkim, pełne nieskończonej wręcz treści o rzeczach, na których autor się nieco zna – także blogi mądre, także naukowe, także literackie… itd., że ogólnie dobrego czytania będzie gdzieś tam mnóstwo, ale 99% aktywności medialnej ludzkości będzie poświęcone na strony niemal już czysto obrazkowe i właściwie zazwyczaj beztreściowe… gdyby ktoś mi w 2006 roku pokazał, jak w 2019 r. wygląda interfejs Facebooka… no nie uwierzyłbym, nie dałbym wiary, kompletna antyutopia. (Zaznaczmy, że Facebook, Instagram, Snapchat itp. nie są przecież nawet dobre w prezentowaniu obrazków – tylko pewien ich typ jest faktycznie łatwy i atrakcyjny do odbioru, a cała reszta jest prezentowana beznadziejnie, nie da się powiększyć, zgodnie z kształtem ustawić na ekranie itd… Dominujące obecnie media nie są obiektywnie dobre w kompletnie niczym, i to jest dla mnie bardziej niesamowite niż sam fakt, że nie są tekstowe). Na pewno w 2006 roku brałem pod uwagę myśl, że w epoce internetu np. „Gazeta Wrocławska” obniży wielokrotnie nakład, może zniknie z druku. Ale nie dałbym wtedy wiary w tak koszmarną wizję powolnego dogorywania, że jej fanpejdż na Facebooku będzie mi się pojawiał na „ścianie” tylko z materiałami, które, cóż, są jedynymi „opłacającymi się” w 2019 roku, i takie same jak wszędzie: coś tam o uchodźcach… LGBT… kościele… seksie… aborcji… zobacz memy… To nawet nie jest tak, że przestali zupełnie pisać o Wrocławiu, ale newsy lokalne dostaną przecież 5 reakcji, a te o gwałceniu przez uchodźców 5000.

Co miesiąc wydaję, na przykład, bolesne 14 euro na nowy numer magazynu „Edge” – niedługo padnie, ale obecnie zachowuje jakiś sens istnienia jako typowy magazyn, czyli dzieło, które ma wartość i jako tekst, i jako forma jego zaprezentowania. To drugie jest być może ważniejsze. To nie tak, że klienci nie doceniają ich tekstów. Ale by za nie nie zapłacili, gdyby mieli je czytać online. W dziale „listy” pismo zachęca zawsze, by wejść na ich Fejsa i uczestniczyć w dyskusjach z innych uytkownikami. Oczywiście, na ich Fejsie żadnych dyskusji nie ma. „Reakcji” do ich postów (ich, czyli najlepszego i jednego z najpopularniejszych pism o grach video, bardzo popularnej rozrywce!) jest od zera do pięciu. Dosłownie więcej osób wysyła już do nich klasyczne, XX-wieczne, stronicowe e-maile ze wstępem, rozwinięciem i zakończeniem, niż pisze cokolwiek na Fejsie. Wiedzą przecież, że e-mail, druk, to jest miejsce na zaprezentowanie głębszej opinii na kilka akapitów. Internet – nie.

Dyskusja o „ACTA2” i histeria na jej punkcie rzuciła światło na zjawisko, które moim zdaniem jest jednym z motywów przewodnich naszej epoki. Mianowicie, zazwyczaj nie wierzy się w wartość ducha. Wartość to może mieć fizyczny przedmiot. Jak ukradniesz komuś telewizor, to większość ludzi to potępi. Ale jeśli ukradniesz mu twórczość intelektualną, większość będzie protestować (symbolicznie, na Fejsie, ale zawsze) przeciwko karaniu cię. Nie ma uczucia, że to w ogóle istnieje. Ja też trochę tak mam, i długo by mówić, czemu. Ale widzę, że tak to działa, i że niektórzy ludzie dużo na tym tracą. Zapłacanie 10 zł za kawę, 20 zł za piwo, to nie jest coś dziwnego dla dużej grupy osób. Ale zapłacanie 10 zł za pismo do czytania – to nagle większy wydatek. A już zapłacanie 10 zł za prawo do czytania czegoś na ekranie, bez w ogóle żadnego fizycznego obiektu – to już całkowicie wydaje się jak rzecz nie do zmieszczenia w budżecie. Czytanie ogólnie wydaje się zbyt statyczne w porównaniu do gier wideo, w których cały czas coś się robi rękami.

Macbooki, mam wrażenie, też stoją u zbiegu ww. trendów. Laptopy w dzisiejszym świecie nie są w istocie rzeczą, która się najbardziej opłaca robić. Niektórzy nadal je kupują, by zaspokoić potrzeby typu Pudelek, Onet itp., mam wrażenie, że „z rozpędu”. Ale coraz więcej osób uważa, że wystarczy do tego komórka czy tablet. Spotykam coraz więcej osób, które siadają w domu i siedzą do nocy z komórką i tyle; nie używają komputera, choć by mogły. Do pasywnego odbioru obrazów czy do napisania kilku słów komentarza wygodniejszy jest sam ekran, niż cały osprzęt z klawiaturą. Netflix, YouTube itd. są już elementami systemów operacyjnych samych telewizorów, nawet gdy ktoś nie podłączy konsoli. W przypadku komórek, prawo Moore’a też zwolniło, ale twórcy postawili na inne rzeczy, by jakiś typ progresu był: zupełnie zmieniły się choćby ekrany. Co do laptopów, to myślę, że Apple zastanawia się nadal, czego ludzie mogą jeszcze od nich chcieć. Windows ma bogaty rynek gier. MacBook, wydaje się, szykuje się do wejścia bardziej w rolę jeszcze droższego sprzętu, dla ludzi, którzy albo tego specyficznie naprawdę potrzebują w pracy, albo nie przeszkadza im zapłacić za udawanie, że tak jest.

Nie widzę w tym nic wścibskiego, tylko nie bardzo wiem, co dokładnie znaczy w tym kontekście pytanie „jak to w ogóle jest możliwe?”, który element był niejasny. Jak jest możliwe nie mieć pracy biurowej? No HR/właściciel uznaje że cię nie zatrudnia, I guess. Dość normalne. Trudno dyskutować z tak ogólnym zdaniem jak „studia otwierają możliwości”, w jakiejś różnej od zera mierze jakieś możliwości na pewno są otwierane, ale studia które nie dają deficytowego w danym momencie na rynku twardego skilla (spawanie, IT, medycyna, whatever) niczego też nie dają w tym aspekcie.

Dla tej wypowiedzi, nie wiem tak czy siak, czy „jakaś praca biurowa” wiele by zresztą zmieniała. Może tak, może nie, powiedzmy że nie mam ekspertyzy. Można by pewnie mieć jakąś pracę biurową i nadal nie rozwijać się i nie mieć kapitału ani finansowego, ani społecznego, żeby mieć jakieś możliwości robienia czegoś nowego ze swoim dniem i życiem. I zresztą nie mieć nawet na życie, ale to drugorzędne w tym kontekście. Morał w tym przypadku był chyba tylko taki, że można wejść do „nieswojej” grupy poprzez studia (które w Polsce mają bardzo łatwy do „oszukania” system, wystarczy napisać test, który sprawdza ktoś, kto cię nie zna, według klucza – najmniej życiowy mechanizm w całym życiu człowieka), ale to może w praktyce zmieniać tylko tyle, że przez 5 lat ci ludzie będą zmuszeni cię spotykać, po czym przestaną mieć ten przymus i tyle.