Jako lojalny lewicowy wyborca, nie planuję zaskakujących wyborów w majowych wyborach prezydenckich. W pierwszej turze zagłosuję na kandydata zjednoczonej lewicy, kimkolwiek będzie (może z wyjątkiem paru osób z eseldowskiej starej gwardii, ale to bardzo mało prawdopodobne, żeby akurat ich wystawiono).

W drugiej zaś zagłosuję na dowolnego przeciwnika Dudy, również kimkolwiek będzie. Znów: wyjątek zrobiłbym dla niektórych narodowców, ale to jeszcze mniej prawdopodobne, bo to przecież ten sam elektorat – jeśli do drugiej tury przejdzie Braun, to zamiast Dudy.

Z tymi zastrzeżeniami pozwolę sobie na wyrażenie osobistego marzenia. Też nie będzie zaskakujące: otóż chciałbym, żeby tym lewicowym kandydatem był Zandberg we własnej osobie.

Domyślam się, że on sam nie ma na to ochoty. Ja też bym nie miał. W istocie, nie miałbym jej nawet na bycie posłem. Jednak, jak mawiają raperzy, „gdy się powiedziało jou, trzeba powiedzieć madafaka”.

Znakomite kontrexpose Zandberga otworzyło nową epokę w dziejach polskiego parlamentaryzmu. Był jednocześnie stanowczy i merytoryczny, grzeczny i zdecydowany w ocenach. Takiego połączenia w Sejmie nie słyszałem od dawna.

Pochwały Zandberga i Lewicy Razem zacząłem słyszeć od ludzi, od których bym tego nigdy dotąd nie oczekiwał. Od tej części mojego towarzyskiego bąbelka, która dotąd popierała lewe skrzydło Platformy (czyli: jakieś ograniczone prawa dla LGBT niech sobie może i będą, ale Balcerowicz musi wrócić).

To daje promyczek nadziei na trwałą zmianę. Jest bowiem pewne twarde jądro elektoratu Platformy, dla którego to partia pierwszego wyboru. Ale szacuję jego liczebność na jakieś 10%.

Drugie, a może i trzecie tyle, to ludzie głosujący na Platformę jak Antypisa. Sam na tej zasadzie kiedyś na nią głosowałem – gdy lewica była w rękach kretynów, uważających kandydaturę dr Ogórkowej za dobry pomysł.

Elektorat antypisowski jest labilny. Poprze po prostu tego Antypisa, który w danym momencie będzie najsilniejszy. W dniu, w którym lewica w sondażach wyprzedzi Platformę, stanie się elektoratem lewicowym.

Dążenie do tego dnia powinno być dla nas strategicznym celem. Uwolnimy się wtedy od duopolu Popisu, a nasza scena polityczna zacznie przypominać scenę normalnego, zachodnioeuropejskiego kraju – z dużym blokiem lewicowym i dużym blokiem prawicowym.

Platforma ma teraz w sondażach dwadzieścia procent z hakiem – z malejącym hakiem. Lewica ma kilkanaście – z rosnącym „kilka”. Gdy platformiany „hak” spadnie do zera, a lewicowe „kilka” wzrośnie do dziewięciu, nastąpi heglowskie przejście ilości w jakość.

Publiczne wystąpienie Zandberga przynoszą wzrost popularności jego samego i jego ugrupowania. W kampanii prezydenckiej ma szansę co najmniej na mocne trzecie miejsce.

Biedroń mógł się wydawać lepszym kandydatem rok temu, ale za dużo się zmieniło. Twardy elektorat „antyklerykalnego liberalizmu” też szacuję na jakieś 10% – Palikot, Petru i Biedroń dochodzili do tego progu i na tym kończyli.

Kandydat celebrycki, uśmiechnięty, prawiący bezbarwne komunały i ubóstwiany przez gospodynie domowe z małych miejscowości, już się przecież w tych wyborach ma pojawić. Będzie to Szymon Hołownia, bohater kilku notek na moim blogasku.

Wyobrażacie sobie ewentualną debatę między Biedroniem a Hołownią? Stężenie celebrytozy przekroczyłoby masę krytyczną. Aż by się od tego zmaterializowała Gesslerowa z okrzykiem „kto to, k…, tak przesłodził?”.

Lewica powinna przestać przepraszać za swoją lewicowość. Czas skończyć z trwającą od 30 lat maskaradą, od wymyślania kamuflujących etykiet w stylu „Solidarność Pracy”, aż po „nie jesteśmy lewicowi tylko progresywni” niegdysiejszej partii Wiosna.

Część neoliberalnych publicystów dostanie oczywiście piany na usta. Już zrestą dostała i aż miło patrzeć na tę histerię. Im głośniej krzyczą, że „nie dadzą się zapędzić w kozi róg obciachu”, tym bardziej się robią obciachowi.

Liberałowie w nadchodzących wyborach będą mieli dość problemów sami ze sobą. Już się zaczęły przepychanki między zwolennikami Kidawy i Schetyny/Jaśkowiaka, a przecież jeszcze dojdzie im Hołownia.

Elektorat centroprawicowy, kościelno-otwarty i umiarkowanie-balcerowiczowski, rozdzieli się w wyborach prezydenckich między PSL, Platformę i Hołownię. W tej sytuacji przy odrobinie szczęścia do drugiej tury może przejść kandydat(ka) lewicy.

I to oni będą się wtedy męczyć nad wyborem mniejszego zła. Mogę ich skołczingować, mam 30 lat doświadczenia.

Pod jakimś moim tekstem komcionauta zadeklarował, że lubi moje teksty, ale chciałby się dowiedzieć dlaczego „jestem lewakiem”. Blogaski stworzono na takie manifesty, więc postaram się to zwięźle wyjaśnić.

Jak wielu nastolatków, w liceum przeżywałem fascynację Wolnością. Były lata 80., za oknami było szaro i ponuro, w moich marzeniach było kolorowo i swobodnie.

Moje ówczesne marzenia o Idealnym Społeczeństwie były mieszanką infantylnego „żeby było jak na Zachodzie” z równie infantylnym zainteresowaniem anarchizmem.

W liceum byłem więc najbliżej klasycznego „lewactwa”, w sensie „utopijnych doktryn lewicowych”. Czytałem na ten temat co się dało – w PRL było tego niewiele, a w dodatku wyłącznie w formie wyklinania i potępiania (jeśli pamiętasz taką broszurę, „Marks, Engels i Lenin o anarchizmie i syndykalizmie”, czas na kolonoskopię!).

Agnieszka Holland nakręciła wówczas film „Gorączka” na podstawie „Dziejów jednego pocisku” Andrzeja Struga (ze scenariuszem Krzysztofa Teodora Toeplitza). Bogusław Linda gra anarchistę, Adam Ferency socjalistę.

Obaj aktorzy stworzyli fascynujące kreacje, zapadające w pamięć widza – zwłaszcza nastoletniego. Rywalizowali w mojej głowie jak Naphta z Settembrinim.

Wygrał Ferency, bo w miarę Dalszych Lektur oraz ogólnego nabierania Mądrości Życiowej, zacząłem sobie uświadamiać, że Wolność to fajna sprawa, ale w praktyce jest nieosiągalna bez Społeczeństwa. Załamanie struktur społecznych na danym terytorium nie daje wolności.

Jako nastolatek wyznawałem naiwny egocentryzm. Wierzyłem, że każdy jest kowalem swojego losu i że jeśli ktoś jest biedny to jego wina, bo nie chciało mu się uczyć (a poza tym gdyby tyle nie pił… – etc). Ofkorsjalmą, byłem też Przekonany, że mnie osobiście czeka Bogactwo, bo tego Chcę.

Potrafię więc zrozumieć typowego gimbusa-korwinistę. Mogę sobie wyobrazić, czego on jeszcze nie wie o życiu, skoro w to wierzy. Zdumiewają mnie tylko dorośli, którzy powtarzają takie bredotki – durnie czy kłamcy?

Wraz z dorosłością przyszło dla zrozumienie, że w życiu niemal wszystko zależy od loterii bocianiej. Oczywiście, wszyscy znamy opowieści typu „od zera do milionera”, ale po pierwsze, dotyczą rzadkich, szczególnych przypadków – na tyle szczególnych, że aż książki się o tym pisze. Sam nawet ostatnio taką napisałem!

Po drugie zaś – przy takich historiach zazwyczaj widać działanie państwa, wspierającego mobilność społeczną. Bohater mojej książki był zbyt mądry, żeby powiedzieć coś w stylu „wszystko zawdzięczam tylko sobie”.

Teoretycznie mógłby. Przecież sam zarobił na swoje studia, pracował niemal wyłącznie dla sektora prywatnego, do końca życia był aktywny i nieustannie podnosił kompetencje.

Ale tylko idiota tak mówi. A to był mądry człowiek.

Gdy już więc zrozumiałem, jak dużo w życiu zależy od loterii bocianiej – oraz od działań państwa i społeczeństwa – doszedłem do wniosku, że centralnym najważniejszym pytaniem polityki jest: jak urządzić państwo i społeczeństwo tak, żeby dawały jednostce maksimum wolności? Żeby od loterii bocianiej zależało możliwie jak najmniej?

Najdoskonalej ten ideał zrealizowano w nordyckim państwie dobrobytu. Trochę gorzej funkcjonował w USA w latach 1945-1980. Jako tako działa w krajach tzw. starej Unii.

W innym czasie i miejscu nagłe uwolnienie od wpływu loterii bocianiej towarzyszyło pojedynczym, niepowtarzalnym wydarzeniom historycznym – wojny napoleońskie wygenerowały na przykład sporo fortun w Anglii i Francji, o czym pisali a to Balzac, a to Thackeray. Potem jednak się to znów betonowało (o czym też pisali ci sami autorzy).

Czytam dużo książek o historii różnych krajów. Wydaje mi się, że nigdzie indziej tych dwóch warunków (względnej wolności osobistej i redukcji znaczenia loterii bocianiej) nie zrealizowano jako powtarzalnego modelu na skalę masową.

Jeśli wy znacie kontrprzykłady, no to dawajcie. Rekomendacje lekturowe to coś, co zawsze witam z radością.

W Polsce takiego modelu nigdy nie udało się wprowadzić, ale dążyła do niego zawsze Polska Partia Socjalistyczna. Uświadomiłem sobie to jakieś 30 lat temu – pamiętam, że na pierwszym roku studiów jeszcze miałem jakieś ciągoty anarchistyczne, ale na czwartym już się zapisywałem do PPS.

Nie zmieniłem zdania. W 1989 uważałem, że Polska powinna prowadzić socjaldemokratyczną politykę społeczną – i tak samo uważam dziś. Zacząć można zawsze, szkoda dziś tylko tych 30 zmarnowanych lat.

I w takim sensie (oraz dlatego właśnie) jestem „lewakiem”.

Serial „Czarnobyl” ubogacił język potoczny cytatem „not great – not terrible”. Wybaczcie mi banał, ale to mi się wydaje najlepszym komentarzem powyborczym.

Szału nie ma, ale tragedii też nie. PiS wprawdzie wygrał, ale drugiego takiego zwycięstwa ta partia może już nie przetrwać.

W Sejmie ledwo-ledwo utrzymali kruchą większość, którą mogą stracić po najdrobniejszym rozłamiku. A przecież partia rządząca ze swojej natury zawsze ma ten problem, że część posłów musi oddelegować do władzy wykonawczej.

Poseł-minister czasem zwyczajnie nie może być w Sejmie, bo jest na szczycie w Brukseli. Dotąd sobie z tym radzili dzięki kontroli nad Senatem i Pałacem Namiestnikowskim. Tę pierwszą już stracili, tę drugą mogą stracić w przyszłym roku.

Senackie zwycięstwo opozycji ma wymiar raczej symboliczny niż praktyczny, ale to jednak oznacza, że PiS w tej kadencji będzie słabszy niż w poprzedniej. Nieznacznie, ale słabszy.

Tak się nie da zbudować autorytaryzmu. Ten wymaga triumfalnego marszu od zwycięstwa do zwycięstwa, za sprawą którego rozproszona i przerażona opozycja nie będzie stawiać oporu.

Niemcy w latach 30. wymyślili na to ironiczne słowo Selbstgleichschaltung. Za jego sprawą nawet ci, którzy nie głosowali na Hitlera (czyli, przypomnę, większość społeczeństwa), woleli to ukrywać, bo po co mieć kłopoty.

W poprzedniej kadencji PiS znalazł trochę Selbstgleichschalterów np. w środowisku sędziowskim, rozumujących na zasadzie „skoro i tak sprawa jest przesądzona, to skorzystam z okazji do awansu”. Okazało się to równie nierozsądne, jak wysyłanie nagich fotek żonie kolegi.

W tej kadencji w imieniu Instytutu Wróżenia z Fusów przepowiadam, że środowiska, które stawiały opór PiS-owi w poprzedniej kadencji – teraz będą go stawiać jeszcze silniej. Bo widzą, że nie ma się czego bać, a klasyczne pytanie „gdzie siebie widzisz za pięć lat” sugeruje trzymanie się od chwiejącego się reżimu na bezpieczny dystans, żeby jak to się w końcu zawali, nie wylądować pod gruzem.

Senat przy Okrągłym Stole został obmyślany jako instytucja, która nie może przejąć władzy (tę komuniści chcieli utrzymać do 1993), ale może zapobiegać łamaniu praw obywatelskich. Do dzisiaj więc decyzuje o obsadzie instytucji kontrolno-hamulcowych takich, jak RPO, NIK, UODO, IPN i UKE (a kto ma UKE, ten ma przychylność prezesa Solorza).

To utrudni PiSowi zapowiadane na tę kadencję przykręcanie śruby różnym środowiskom (w tym: mojemu). Załóżmy bowiem, że Sejm wymyśli sposób na zabronienie wykonywania komuś zawodu dziennikarza – to go przecież zatrudni Biuro Prasowe Senatu.

Jeśli więc nawet PiS kogoś wyrzuci z pracy za poglądy, to przybywa miejsc, w których będzie można przeczekać, by wrócić po zmianie władzy. Z mołojecką sławą w bonusie.

W trzecią kadencję PiS już nie wierzę, bo sam się wpakował w pułapkę: został ze swoimi hojnymi obietnicami, a nadchodzi gospodarcze spowolnienie. Jeśli Morawiecki z tego wybrnie, uznam go za geniusza.

Na mój relatywnie dobry humor wpływa też zapewne to, że po raz pierwszy od niepamiętnych czasów głosowałem na „większe dobro” z nadzieją, że mój głos rzeczywiście kogoś wprowadzi do Sejmu. I wprowadził! O rety!

Lewicę też czeka teraz ciężkie zadanie, ale przynajmniej nie wydaje mi się to niemożliwe. Pierwszym krokiem jest pozyskanie tych panów Jourdainów, którzy ze zdziwieniem odkryli, że im Latarnik Wyborczy pokazuje lewicę – że powinni opuścić pokład tonącego statku MS „Liberalizm” i zaakceptować swojego wewnętrznego lewaka.

W moim środowisku to się już dzieje. Cztery lata temu moi znajomi zupełnie serio mówili „Zandberg to komunista” i straszyli „dokwaterowywaniem lokatorów”.

Ryszard Holzer, którego pamiętam z „Gazety Wyborczej”, ogłosił tuż przed ciszą wyborczą, że Zandberg ma komunistyczne powiązania, które ukrył poprzez… edytowanie historii (!) swojego hasła w Wikipedii. Cóż, neoliberalizm na starość bardziej niszczy szare komórki od alkoholu.

Wieczór wyborczy spędziłem w swojej redakcji. O Zandbergu mówiono już zdecydowanie z sympatią, jako obiecującym nowym liderze. Że takie herezje mówią młodzi dziennikarze, to już przywykłem, ale że Aleksander Smolar? Że Michał Boni?

To ma jeden negatywny skutek uboczny. Jak ktoś z Razem jeszcze teraz mi powie coś o blokadzie medialnej, osobiście go palnę gumowym kurczakiem.

Kiedyś, owszem, była taka niechęć, zwłaszcza wśród redaktorów starszych nawet ode mnie. Ale im już przechodzi, obserwuję to z bliska.

Drogie razemitki, razemici i razemy niebinarne: skończyła się epoka łatwych usprawiedliwień. Już możecie, a więc także musicie.