Pod sąsiednią notką wyszła nam ciekawa dysputa motoryzacyjna, więc pozwolę sobie zarzucić parę przemyśleń na ten temat. Jak wie o tym kawał polskiego Usenetu, od lat fascynują mnie samochody typu SUV. Literatura przedmiotu pokazuje, że nie ma jego jednej powszechnie akceptowanej definicji tego pojęcia (są książki, w których Defender klasyfikowany jest jako SUV), nie mam więc ochoty na scholastyczne spory o klasyfikację. Zostańmy przy tym, że SUV-y zaczęły się w momencie, w którym firmy motoryzacyjne zaczęły reagować na zainteresowanie samochodami wojskowymi i użytkowymi wśrod „cywilnych” nabywców, którzy chcieli nimi jeździć rekreacyjnie. Stąd pomysł, żeby na podwozie użytkowego pikapa wsadzić kabinę od „normalnego” kombi.
Takie oldskulowe SUV-y czasem nazywa się „truck-based SUVs” dla odróżnienia od „car-based SUV” czy „crossover SUV”, które powstały w odwrotny sposób – przez podniesienie zwykłego kombiaka i danie mu napędu na cztery koła (lub jakiejś jego namiastki typu Haldex). Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety.
„Truck-based SUV” na drodze zachowują się jak pojazd rolniczy. Masywna budowa daje iluzję bezpieczeństwa, ale ostrzejszy manewr grozi utratą stabilności jazdy i śmiercią a la Marek Kotański (tym bardziej, że za kierownicą SUVa często siedzi kierowca przyzwyczajony do pojazdów zachowujących się inaczej). Wielka masa wiąże się też z wysokim zużyciem paliwa.
„Car-based SUV” z kolei w terenie łatwo rozpirzyć, choćby na niewinnej łączce, na której beztroski kierowca coś sobie rozwali od spodu o polny kamień. W praktyce trzeba po prostu znać swoje potrzeby (rywalizacja sportowa? turystyka? dalekie trasy? kariera rapera?), a potem być świadomym tego co się wybrało kosztem czego (nie szaleć pikapem na krętej drodze ani ruszać w bagna ceerfałką).
SUV-y fascynują mnie jako temat kulturowy. Pół wieku temu Jeep miał problemy z „cywilnym” marketingiem. W latach 80. z kolei zapotrzebowanie na SUV-y zaskoczyło firmy motoryzacyjne. Te długo były przekonane, że „samochód rekreacyjny” powinien oznaczać coś w rodzaju dwumiejscowego coupe. Kiedy menago zobaczyli gdzie są konfitury, zaczęła się pośpieszne manewry, wycofywanie interesujących aut sportowych i wprowadzanie na rynek nieprzemyślanych SUV-ów po prostu z desperackiej potrzeby „my też musimy mieć coś w tym segmencie” (Opel Frontera!).
Dla mnie jednak jak zwykle najciekawsze jest pytanie – dlaczego? Co takiego się zmieniło między rokiem 1960 a 1990, że „jazda dla przyjemności” przestała oznaczać „jazdę w coupe” a zaczęła „jazdę w SUVie”? Jedno jest pewne – nie stały za tym żadne nowinki technologiczne, dopiero kiedy suvowy boom trwał w najlepsze, zaczęto kombinować np. z adaptowaniem doświadczeń z rajdowym AWD na potrzeby lajtowych SUV-ów.
Zaliczyłem tę notkę do kategorii „pop”, bo takie pytanie zawsze mnie interesuje gdy mowa o kulturze masowej: nawet gdy czegoś w niej nie lubię (a SUVy lubię), intryguje mnie, dlaczego ludzie to kupują? Szkoda, że praktycznie nie istnieje coś takiego jak eseistyka motoryzacyjna…

A ja tylko tak szybciutko raportuję z wydarzenia numer jeden, jakim dla mnie na festiwalu "Prix Visionica" był zorganizowany przez TVP Kultura plenerowy pokaz radzieckiego niemego filmu science fiction "Aelita" z muzyką (na żywo!) zespołu Pustki. Przepraszam, że zdjęcie wygląda jak zrobione nocą z komorki, ale było zrobione nocą z komórki (to czarno-białe z lewej to Aelita, królowa Marsa a to rozmazane z prawej to właśnie Pustki).
Było po prostu niesamowicie. Film sam w sobie jest strasznie zabawny, wprowadził do niemego science-fiction wiele pomysłów, które potem ostro z niego zrzynali inni pionierzy gatunku jak choćby Fritz Lang. Wiele tekstów typu "Dotknij swoimi wargami moich, tak jak to robicie na Ziemi!", "Towarzysze, wy zapewne z milicji, pomożcie mi aresztować ziemskiego przestępcę" nie mówiąc już o "Proklamujemy Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Marsa!", aż się prosi o wrzucenie do sygnaturek.
Pustki zrobiły do tego filmu podkład z analogowym syntezatorem, przypominający trochę jakby taki wczesny, barrettowski Pink Floyd. Na wrocławskim rynku można się było wczoraj poczuć jak na koncertowym wykonaniu "Interstellar Overdrive" w Londynie 40 lat temu. Kto nie był, ten trąba!

Kwietniowy ranking od czapy poświęcę czemuś, co podnieca mnie zdecydowanie bardziej od polityki – czyli intrygującym kobietom w intrygujących samochodach. Zrobiłem sobie szybką łże-psychoanalizę zastanawiając się, co mnie właściwie podnieca w takim widoku, ale nie doszedłem do żadnych konkluzji.
Chodzi chyba po prostu o niebanalność. Mężczyzna w ciekawej bryce zawsze prowokuje komentarz, że po prostu sobie przedłuża. Tymczasem kobieta, która wybrała coś wychodzącego poza pragmatyczne „bo ja tym tylko jeżdżę od punktu A do punktu B” sugeruje, że jest w niej coś specjalnego, jak w Scarlett Johansson w „Match Point”.

Numerem jeden rankingu jest dla mnie Helen Mirren jako Elżbieta II w „Królowej” Frearsa – oczywiście, za kierownicą Land Rovera Defendera. Mirren jako królowa to w ogóle najbardziej intrygująca rola kobieca roku 2006. Land Rover 110, samochód ekstremalnie spartański – którego sam bym sobie w życiu nie kupił, bo najwyraźniej jestem bardziej przywiązany do komfortu od Her Rojal Hajnes – doskonale koresponduje z charakterystyką tej postaci.
A jeszcze na dodatek w filmie królowa używa tego samochodu bardzo po męsku i zgodnie z przeznaczeniem: w chwili wielkiego stresu dla uspokojenia wyjeżdża w trasę zbyt ekstremalną nawet dla Defendera, po czym go rozwala, wysiada pośrodku rzeki i wzywa pomoc przez komórkę. Czym oczywiście od razu mnie nawróciła na monarchizm.

Kontynuując wątek motoryzacyjnego sadomaso, nie mogę pominąć Xeni Onatopp (Famke Janssen), ścigającej się z Bondem po serpentynach nad Monte Carlo. Xenia jedzie Ferrari, Bond swoim oldskulowym Aston Martinem. Z formalnego porównania osiągów wynika, że Bond nie ma szans, ale oczywiście podejmuje samobójcze wyzwanie, bo na serpentynach liczy się nie tyle rozmiar co umiejętności.

Na koniec Jackie Brown (Pam Grier), odjeżdżająca w finale filmu mercedesem swego pracodawcy i prześladowcy, Ordella (Samuel Jackson). Kocham Tarantino za różne rzeczy, ale najbardziej za wciąż powracający u niego wątek smutnego zwycięzcy – kogoś, kto może i opanował cały półświatek Tokio jak O-Ren Ishii, ale nie może to ukoić jego wewnętrznej melancholii.
Czy Samuela Jacksona zabijesz, czy księgę mądrą napiszesz, będziesz zawsze miał w głowie tę samą pustkę i ciszę, rzekłby jakiś rodzimy kaszaniarz. Jackie Brown ma za dobry gust na takie sziteksy i odjeżdża nucąc „Across 110th Street” Womacka.
Jackie Brown, dodam tu jeszcze tytułem dygresji, to film, który zbawił duszę wybitnego krytyka Tadeusza Sobolewskiego – początkowo nastawionego bardzo wrogo wobec Quentina Tarantino (pamiętacie jego tyrady przeciwko Złotej Palmie dla „Pulp Fiction”?). W sprawie geniuszu Tarantino długo wierciłem mu dziurę w brzuchu, najpierw jako Rozgniewany Czytelnik piszący polemiczne listy do redakcji, a potem jako upierdliwy kolega z pracy. Skapitulował właśnie przy „Jackie Brown” 🙂
I tradycyjne honorejbl menszynsy: oczywiście Franka Potente i jej Mini w „Tożsamości Bourne’a”. Z bondowskich pościgów po górskich serpentynach, fajny był pościg z Tilly Masterson i jej Fordem Mustangiem w „Goldfingerze”. W „Ringu 2” występuje zaś optymalny pojazd dla osób regularnie ściganych przez demony – ładnie się nim ucieka demonom po gładkiej autostradzie, ale w razie czego można też nim zjechać z asfaltu i spierniczać przez pola.
Kompletnie mnie natomiast nie rusza „Thelma & Louise”. Może odezwą się tu jacyś obrońcy tego filmu, ale ja w nim od początku wyczuwałem jakieś fałszywe tony i nie mogłem w sobie wskrzesić empatii.