Po raz pierwszy pożałowałem, że nie używam IRC-a. Tak w ogóle to nie przepadam za krótkimi wiadomościami tekstowymi – mam jednakową awersję do sms-ów, IRC-a, komunikatorów wszelakich i shoutboxów w forumach. Wolę komunikację przypominającą tradycyjną korespondencję, taką że napiszesz, przemyślisz, usuniesz część wuglaryzmów, poprawisz literówki i wyślesz – a więc mail, a więc Usenet, a więc niektóre fora, blogi i komentarze pod blogami.
Jeśli jednak w środowisku ircowników powstała tak fajna wirusowa akcja jak "Uratuj Polskę – schowaj babci dowód!", to po raz pierwszy poczułem, że coś jednak tracę :-). W każdym razie, chociaż zwykle nie lubię wirusówek, tym razem z przyjemnością podam mema dalej.

w
Zmęczony tekstami z cyklu „polskie elity są takie be, bo nam kwiat narodu Stalin z Hitlerem wymordował”, pozwolę sobie przypomnieć ponadczasową satyrę polityczną na polskie elity, zatytułowaną „Kariera Nikodema Dyzmy”. Powieść ukazała się w latach 1930-1931 na łamach endeckiego pisma „ABC – Aktualne, Bezpartyjne, Ciekawe” (tak wtedy, jak dzisiaj, gdy ktoś w Bolandzie się deklarował jako „bezpartyjny”, to znaczyło, że jest bezpartyjny jak Radio Maryja).
Bezpośrednią inspiracją dla Nikodema Dyzmy była kariera Romana Knolla, którego po zamachu majowym rzucono na odcinek kierowania polską dyplomacją, bo gdy Piłsudskiemu zgasł papieros, ręka Knolla jako pierwsza usłużnie podsunęła wodzowi zapalniczkę. Zgodnie z prawidłami ustroju autorytarnego, Knoll i tak nie był jeszcze najgorszym partaczem w sanacyjnej dyplomacji – wyrzucono go z MSZ po 5 latach, gdy skomentował nadejście ludzi Józefa Becka jako „najazd bandytów na dom wariatów”.
Inspiracją pośrednią był jednak tragiczny incydent z roku 1927, gdy Mostowicza – jako młodego, pazurnego dziennikarza „Rzeczpospolitej” – sanacyjne bandziory porwały prosto z ulicy. Wywieźli go pod Warszawę, pobili drągami do nieprzytomności i wrzucili do glinianki. Pisarza uratował rolnik, który przypadkiem był w pobliżu. Znalazł się też świadek, który zapisał numery samochodu zbrodniarzy. Okazało się, że sprawcami dowodził porucznik Bolesław Kusiński, oddelegowany przez sanatorów z wojska do policji. Ten zasłonił się w śledztwie „honorem munduru”, a w Drugiej Rzeczpospolitej to oznaczało koniec śledztwa. Zbrodniarzy nie ukarano.
Na krótką metę sanatorzy odniesli sukces – Mostowicz przestał pisać komentarze polityczne (a bezpośrednią przyczyną zbrodni był komentarz, poświęcony sprawie generała Zagórskiego, znanego przeciwnika Piłsudskiego – którego zamordowali „nieznani sprawcy”). Na dłuższą metę ponieśli klęskę straszliwą, bo rzuciwszy dziennikarstwo, Mostowicz zaczął pisać prozę i napisał znakomity portret sanacyjnych elit.
Bo przecież sam Dyzma – choć to cham i prostak – i tak wydaje się postacią całkiem sympatyczną na tle osobników takich, jak ministrowie Terkowski, Ulanicki i Jaszuński, jak mundurowy przygłup Wareda nie mówiąc już o szemranych biznesmenach takich jak Kunik vel Kunicki.
We wrześniu 1939 elity II Rzeczpospolitej powyciągały szwajcarskie paszporty z szuflad i wzięły nogi za pas. Dołęga-Mostowicz został w pobliżu granicy rumuńskiej by pomóc mieszkańcom opuszczonego przez władze miasteczka zorganizować samopomoc obywatelską. Jako przedstawiciel mieszkańców wyszedł na spotkanie wkraczającej Armii Czerwonej. Czterdzieści lat później towarzysze radzieccy wielkodusznie zwrócili zwłoki ojczyźnie.

Z okazji ponurej rocznicy pozwolę sobie podzielić się garścią uwag na temat patriotyzmu. I to całkiem serio. Otóż dziennikarz-kosmopolita będzie głupcem albo samobójcą. Dziennikarz – a jeszcze na dodatek posiadacz akcji koncernu medialnego – jest jak mało kto finansowo zainteresowany rozwojem swojej etnicznej wspólnoty. Programiście baz danych jest obojętne gdzie te bazy programuje, ale media są zbyt głęboko zanurzone w języku, w kulturowych grepsach, w wyczuciu potrzeb odbiorcy, żeby można się było bezproblemowo przeflancować z jednego kraju do drugiego. Nie mówię, że się nie da, ale wymaga to – że użyję metafory fizykochemicznej – pokonania ogromnej bariery przejścia. W praktyce łatwiej będzie zmienić zawód.
Problem w tym, że na hasło „patriotyzm” Polak często reaguje skojarzeniem przedstawiającym, dajmy na to, miasto puszczone z dymem w ramach jakiegoś bezsensownego powstania. Ja natomiast jako patriota myślę o Polakach jako o narodzie licznym i dostatnim. Chcę by przybywało nas i nam. Wizja narodu stu milionów gołodupców może podniecić jakiegoś stukniętego kaczystę. Mnie bardziej ekscytuje wizja, powiedzmy, pięćdziesięciu milionów, za to jeżdżących lśniącymi nówkami.
Bo przecież tak się mierzy siłę narodu w zglobalizowanym i zekonomizowanym świecie. Dziś kluczowe pytanie to nie „ile mają dywizji” ani nie „ilu ich jest”, tylko „ile oni kupują nowych samochodów, ubrań, lodówek i legalnej muzyki”? Dlatego właśnie Luksemburg dziś ma więcej mocarstwowości od Białorusi.
W „Zoście i Parasolu” jest scena, w której podczas szkolenia Szarych Szeregów pada pytanie o to, jakie zawody młodzi bojowcy widzą dla siebie w wolnej Polsce. Oczywiście, wszyscy chcą być zawodowymi żołnierzami. Wykładowcę trafił na to szlag i pouczył przyszłych powstańców, że wolna Polska będzie potrzebowała przede wszystkim inżynierów, lekarzy i naukowców, budujących jej przyszły dobrobyt.
Na książkach Kamińskiego całe pokolenia Polaków uczą się patriotyzmu, ale przez cały PRL bardziej jarały nas opisy tego, jak oni wszyscy malowniczo ginęli – ach, no bo jak słodko było fantazjować o ulicznych walkach z siepaczami Jaruzela – a mądre słowa owego wykładowcy leciały nam gdzieś mimo uszu.
Tymczasem patriotyzmu typu „puścić miasto z dymem” Polska już nie potrzebuje. Kwestią sporną jest to, czy kiedykolwiek potrzebowała, ale bezsporne jest to, że nie potrzebuje go dzisiaj. To jakby wkładać winyla do stacji CD. Potrzebujemy patriotów, którzy będą po prostu dobrze pracować, dobrze zarabiać i dobrze wydawać. Tych zaś, którzy nas chcą zatrzymać w błotnistym zaścianku katonacjonalistycznej zapyziałości, powinniśmy gonić jak bolszewickich najeźdźców, bo to oni są ich bezpośrednimi spadkobiercami.

Spodobało mi się określenie „mordasy”, którego użył mój redakcyjny kolega Tadeusz Sobolewski pisząc o serialu „Ekipa”. Rzeczywiście, gdy patrzę na Ryszarda Kalisza czy Przemysława Edgara Gosiewskiego, trudno mi wymyślić lepsze określenie. A ci dwaj to przecież i tak teoretycznie elita tego środowiska, jeszcze czuję dreszcz obrzydzenia, gdy sobie przypomnę te portrety pamięciowe na ulotkach wyborczych, jakie wrzucano mi do skrzynki podczas kampanii samorządowej.
Tylko że jeśli ten serial jest „odtrutką na mordasy” to jednocześnie nie może być „spojrzeniem na władzę od wewnątrz”, o którym pisze Sobolewski przy okazji „Królowej” Frearsa. We mnie ten film wywołał zresztą podobną zazdrość pod adresem Anglików, bo przy wszystkich zastrzeżeniach, jakie mam wobec Blaira, jest kosmiczna różnica między britpopem, który wyniósł go do władzy i disco polo, na którym wybory wygrał Ole Olek.
W Bolandzie „spojrzenie na władzę od wewnątrz” z konieczności musi być filmem typu „z kamerą wśród mordasów”. Za najlepszy ekranowy portret polityki polskiej do dzisiaj uważam „Psy 2”, drugoplanową postać ministra Sarzyńskiego i kapitalny komentarz Franza („z jakiej on jest partii, z NSDAP?”).
W polskiej polityce nie ma miejsca nie tylko dla takich polityków jak kreacja ubermaczo Perchucia ale nawet takich jak kreacja Gajosa. Nie ma w niej miejsca dla charyzmatycznych działaczy dawnej opozycji peerelowskiej. Kimś takim dla obozu „liberalnego” mógłby być Mazowiecki, dla obozu „konserwatywnego” Olszewski, ale kilkanaście lat temu, jeszcze na etapie postkomunistycznego autorytaryzmu 3RP, wygryzły ich „mordasy”.
„Mordas” trzyma się w polityce dzięki trzem zaletom: to mocna głowa, spiżowy tyłek i całkowity brak życia prywatnego. Dzięki temu „mordas” odsiedzi swoje na każdym zebraniu, a gdy to się skończy to nie pobiegnie do rodziny czy „normalnych” znajomych, ale pójdzie na popijawę w sejmowym barze, na której zapadają decyzje typu „Maliniak z Paksu do Śwaksu, Dorn z ministerstwa na marszałka”. Stąd w polskiej polityce kariery ludzi takich jak Gosiewski, Schetyna, Kalisz, Czarzasty czy Karski (trzech ostatnich zresztą wyszkoliła legendarna Szkoła Mordasów, czyli reżimowe Zrzeszenie Studentów Polskich na Ordynackiej – brzydziłem się tymi ludźmi gdy byłem studentem i brzydzę się nimi nadal).
Jako krytyk mogę więc chwalić różne elementy tego serialu, ale jako widz poczułem się rozczarowany. Za bardzo to wszystko sztuczne i wydumane, żebym mógł odczuwać jakieś napięcie. Panie Turski, pan nawet nie jesteś zerem jak Ziobro. Pan jesteś pierwiastkiem kwadratowym z minus jeden.

Wiecie na czym PiS przerżnie nadchodzące wybory? Na mundurkach. Mamy właśnie za sobą wywiadówki w gimnazjum i podstawówce i rodzice nie są zachwyceni czołowym wkładem kaczyzmu w rozwój oświaty. Bo czym tu się zachwycać? Giertych zachwalał nam jakieś swoje fetyszystyczne serafuku jak z japońskiego pornola, ale problem polega na tym, że takie kawaii kosupure jest po prostu koszmarnie drogie. Żaden normalny rodzic w szkole publicznej nie zgodziłby się na mudurek za kilka stów, wymagający w dodatku regularnego prasowania, krochmalenia i cholera wie jeszcze czego. Na takie pomysły może wpadać oligarcha zatrudniający nadwornego kamerdynera.
W większości szkół skończyło się to więc wyborem najtańszej możliwej oferty. U nas na zebraniu pojawił się chamowaty przedstawiciel firmy odzieżowej i oznajmił, że drobiazgowe pomiary, jakie dotąd robiliśmy dzieciom nie mają znaczenia, oni i tak mają tylko rozmiary XS, S, M i L. Zgadnij, który będzie bardziej pasował dziecku. I zapłać oczywiście z góry.
A najśmieszniejsze jest to, że skoro mundurek i tak sprowadza się do jednej koszulki, to przekreśleniu ulegają wszystkie argumenty kaczystów. Że strój nie będzie już zdradzał zamożności? Przecież poza tą koszulką będą jeszcze spodnie, buty, kurtka, zegarek, dodatki (nie mówiąc już o tym, że dzieci i tak wiedzą, co kto robił w wakacje i kto czym przyjeżdża do szkoły). Że będzie widać mitycznych obcych na terenie szkoły? Przecież poza szkołą koszulka zniknie pod kurtką (nie mówiąc już o tym, że tylko idiota spodziewa się, że przysłowiowy dealer narkotyków nie będzie mieć mundurka). Że nie będzie już odsłoniętych pępków? Dopiero się dowiemy, co komu będą odsłaniać lub zasłaniać koszulki kupowane w ciemno bez możliwości przymierzenia (poza tym tylko idiota nie wie, że do zapewnienia schludności stroju nie potrzeba aż mundurków).
A najśmieszniejsze jest to, że najgorsza fala rozczarowania będzie gdzieś tak w połowie października, właśnie gdy rodzice zobaczą, co dostali za swoje pieniądze, do wydania których zmusiły ich prawicowe oszołomy. Tuż przed wyborami. Dzięki, Roman, domo arigato gozaimasu. Nie ma tego głupiego, co by na dobre nie wyszło.