Jak z pewnością wszyscy wiecie, rok temu podczas słynnego zebrania redakcji „GW” z zarządem ktoś to potajemnie nagrywał – a potem w jakiś sposób przekazał do TVP. Może kiedyś się dowiemy kto i dlaczego trwało to wszystko aż rok.

Pereira wraz ze swoimi minionkami próbował z tego ukręcić jakąś aferę, ale wyszło to jakoś niemrawo. Na tym skrinie doszukuje się czegoś niezwykłego w fakcie, że w owym czasie istniała grupa dziennikarzy zajmujących się tematem Obajtka.

Co w tym dziwnego, tego nie próbował wyjaśnić. Zadawał tylko pytania retoryczne w stylu „kto im to zlecił” (a przecież z nagrania wyraźnie wynika, że zastępca redaktora naczelnego, bo to jego zadanie).

Wszystkie słynne śledztwa dziennikarskie w historii miały kogoś, kto „wydał zlecenie”. Aferę Watergate rozpracowywali, jak wiadomo, Woodward i Bernstein, ale „zlecenie” wydał im ich szef, Ben Bradlee (Oscar za rolę drugoplanową dla aktora charakterystycznego Jasona Robardsa).

To wiedza na tyle powszechna, że nawet po prawicowych blogerach nie widzę jakiegoś wzburzenia rewelacjami Pereiry. Na wszelki wypadek mogę jednak wyjaśnić, że redakcja to nie jest blogowisko, na które każdy wrzuca co chce.

Redagowanie polega między innymi na decyzjach typu „Iksiński zajmuje się tym, a Igrekowski tamtym”. W tym sensie więc Iksińskiemu regularnie ktoś wydaje „zlecenia”.

Nagrania przy okazji ujawniły, że w „Gazecie Wyborczej” nadal działa mechanizm „chińskiego muru”, czyli oddzielenia redakcji od korporacji. Padły dwa przykłady – felietonu szydzącego z książki wydanej przez Agorę i tekstów uderzających w Amazon, ważnego reklamodawcę.

Z nagrań wynika, że zarząd wywierał naciski, by te teksty się nie ukazały, ale przecież się ukazywały. Wszyscy chyba pamiętamy błyskotliwy felieton Krzyśka Vargi o książce instagramerki Lipińskiej czy też teksty Adriany Rozwadowskiej o Amazonie (i nie tylko).

Naciski były więc nieskuteczne. I można sobie wyobrazić, w jaki sposób korpomenadżerowie byli sprowadzani do parteru słuchając, jak Adam Michnik sztorcuje prezesa Hojkę w tej rozmowie.

Przypomnijmy, że to, co Hojka prezentuje tutaj jako niemożliwe (bo procedury, bo giełda, bo statut), w końcu jednak się stało. Wprowadzono „człowieka Gazety” do zarządu Agory. Bo to była – jak słusznie to ujął Adam – kwestia woli politycznej.

Gdyby jednak zrealizowano pierwotne plany i redakcję połączono z portalem gazeta.pl i podporządkowano zarządowi na korpo – chiński mur by zniknął. Amazon mógłby zablokować krytyczne teksty po prostu wykupując reklamy.

Choć metafora „chińskiego muru” odwołuje się do skojarzeń etno-inżynierskich, to jest w praktyce zazwyczaj konkretna istota ludzka. Na przykład Katharine Graham, która odmawia podporządkowania się naciskom Nixona, albo Jerzy Wójcik, odmawiający podporządkowaniu się naciskom Amazona.

W praktyce żeby ów redaktor czy wydawca mógł takie naciski odrzucać, struktura zatrudniającej go instytucji musi mu dawać taką możliwość. Nie możemy polegać tylko na jego/jej odwadze i szlachetności choćby dlatego, że ktoś go/ją w końcu kiedyś zastąpi.

Jak pokazują burzliwe dzieje „Gazety Wyborczej”, udało się w niej to skonstruować. Mam nadzieję, że nawet wyborcy PiS zgodzą się, że w tej redakcji działa chiński mur.

Nie zgadzacie się z decyzjami Adama Michnika – to super, ja też nie zawsze się zgadzam. Ale nie zaprzeczycie, że podejmuje te decyzje samodzielnie. Nikt nie może na niego skutecznie wywierać nacisku, ani prezes żadnej partii, ani prezes żadnej korporacji.

Ile w Polsce mamy redakcji, o których można to powiedzieć? Nie pytam retorycznie, naprawdę jestem ciekaw.

Po prawej stronie nie ma ich wcale. Tam nawet niespecjalnie ukrywają, że wszyscy są podporządkowani Nowogrodzkiej i/lub Obajtkowi. Przyznają, że tak jest i odpowiadają, że „przecież tak jest wszędzie”.

Na pewno nie wszędzie. Ale gdzie poza „Wyborczą”?

Zakończę więc tradycyjnym apelem. Można „Gazety” nie lubić za to, tamto, siamto i owamto. Ale Polska potrzebuje medium mogącego pisać krytycznie o Amazonie nawet jeśli Amazon będzie się w nim reklamować.

Biada nam, jeśli zostaniemy tylko z mediami, w których redakcja kornie płaszczy się przed takim czy siakim prezesem.

Czytelnictwo książek to dla mnie temat tak istotny, że się wypowiem w inbie czytelniczej, choć zapewne nie powinienem. Po mojemu czytelnictwo dzieli się zasadniczo na trzy grupy.

Po pierwsze (1) – są książki, które czytamy bo musimy. W czasach studenckich zagadnąłem pewną osobę „co czyta” (co do dziś jest moim ulubionym tematem konwersacji). Uniosła znad książki umęczone spojrzenie i mruknęła „na wtorek”.

Do tej kategorii wpadają więc podręczniki, instrukcje obsługi, kodeks spółek handlowych z komentarzem itd. U mnie to jest niestety większość woluminów w urobku, bo zwykle żeby napisać jedną książkę, muszę przeczytać dużo innych.

Gdy piszę o Koperniku, czytam biografie ludzi, którzy się o Kopernika pośrednio otarli – byli od niego o jednego handszejka (albo jedno wbicie sztyletu). O ile biografię Lukrecji Borgii mógłbym czytać dla przyjemności, to już (bio/hagio)graficzne prace siostry Jadwigi Ambrozji Kalinowskiej OSB na temat biskupów Hozjusza i Kromera to ciężki kawałek chleba.

Nie sądzę, żeby ktoś to czytał dla przyjemności. Ale tak przechodzimy do drugiego rodzaju książek (2) – książek kupowanych, by je mieć.

Gdybym był katolikiem, pewnie miałbym książki o świętych, biskupach i papieżach dla samego wyrażenia przynależności do tej organizacji. Świeckim odpowiednikiem są książki o piłkarzach, politykach czy celebrytach.

Nie wierzę na przykład, żeby nabywcy książek Sumlińskiego faktycznie się przez to przebijali. Kupili – bo oglądali filmiki na jutubie, w których autor zapewniał, że ma jakieś materiały kompromitujące Komorowskiego.

Wierzyli, że te materiały są w tych książkach. Ale nie chciało im się przeczytać, więc się nie dowiedzieli, że ich tam nie ma.

Gatunek „książek, które ktoś kupił dlatego, że podobały mu się jakieś treści na jutubie/tiktoku/facebooku” jest bardzo przyszłościowa. Influencerzy mogą tam w gruncie rzeczy dać „lorem ipsum”, i tak książka pt. „Ekipa Lorem Ipsum” będzie bestsellerem.

Po trzecie wreszcie są książki, z którymi jest odwrotnie. Nic nie wiemy o autorze, albo nawet wiemy i go nie lubimy. Nie szkodzi. Kupujemy dla samej przyjemności obcowania z pewną opowieścią (fiction lub non-fiction, wszystko jedno).

Przyjemność czytania to zjawisko niepojęte dla większości Polaków. Tak po prostu jest i to się raczej nie zmieni (musiałaby to zrobić szkoła, a ta nawet jeśli zacznie, to przecież da rezultaty dopiero za kilkanaście lat, kiedy to wszystko już i tak się zawali).

O ile trzydzieści parę procent Polaków obcuje przynajmniej z jedną książką rocznie, znakomita większość z tego to kategorie (1) i (2). Pan mecenas zagląda czasem do kodeksu, wielbiciel jutubowych kazań Jordana Petersona choćby przekartkuje jego książkę.

Pisarzem zwykle nazywamy osobę piszącą książki trzeciej kategorii. Czysta matematyka mówi nam, że pisarz pisze najwyżej dla 10% populacji.

400.000 egzemplarzy – ho ho, toż to bestseller nad bestsellery! W praktyce sukcesem jest już dotarcie do 0,1% populacji (40.000 sprzedaży), ale 0,01% to też nie jest zła sprzedaż.

Innymi słowy, pisarz z natury nastawia się na to, że 99,9% społeczeństwa nigdy nie kupi jego książki. No trudno. Wystarczy, że kupi 0,1%.

Czy to jest elitaryzm? Nie, bo podział na elity i proletariat biegnie innymi ścieżkami. W tym 0,1% zapewne nie będzie prezesów korporacji, banków, ani partii politycznych (z charakterystycznym wyjątkiem Kaczyńskiego).

Elity grają w golfa czy też, jak precyzuje Awal, siedzą w tym Longines Cośtam of Śmośtam. Nie spotkamy ich na festiwalu literackim.

Czy pisarz powinien marzyć o „dotarciu pod strzechy”, czyli dążyć do 100%? To nierealne.

Przez samo to, że pisze książki z kategorii (3), ogranicza sobie zasięgi. Próba wyjścia powyżej 10% wymagałaby pisania o czymś, co jest naprawdę popularne – piłce nożnej, celebrytach, odchudzaniu itd.

Tylko że w ten sposób pisarz odcinałby się akurat od grupy zainteresowanej kategorią (3). My (bo też do niej należę) po prostu wolimy czytać o Lukrecji Borgii niż o Maffashion.

Inba czytelnicza pokazała niezwykłe zjawisko. Te 90%+, które i tak nigdy nie kupuje książek z kategorii (3) – ma pretensje, że pisarze nie próbują do nich dotrzeć.

Czemu by mieli próbować? To równie bezsensowne, jak oczekiwanie po piłkarzach, że będą robili mundiale dla niezainteresowanych futbolem. Albo po Petersonie, żeby zrobił coś dla nielubiących fajansiarskiego kołczingu.

To jest zasadnicza różnica między sytuacją pisarza a celebryty. Celebryta musi próbować docierać do wszystkich (w każdym razie, do milionów), bo jego model monetyzacji zakłada na przykład 5 groszy za wyświetlenie. Polityk podobnie, musi się podlizywać każdemu potencjalnemu wyborcy.

Pisarz jednak z góry nastawia się, że mówi do tego 1%, który ma podobne zainteresowania. Mi osobiście to wystarcza – czytanie książek z kategorii (3) jest dla mnie, by tak rzec, sinekwanonem ziomalności.

To nie to, że mam coś przeciwko tym pozostałym 99%. Po prostu szybko zabraknie nam wspólnych tematów. Dlatego lepiej nam będzie w swoich bąbelkach.

Znów mam przypływ radości związanej ze zmianą zawodu. Raz, że są wakacje, a dwa, że coraz dziwniejsze kręgi zatacza inba w „Newsweeku”.

To już brzmi jak streszczenie telenoweli. Deklaracja Renaty Kim, że to ona zgłosiła mobbing Tomasza Lisa do HR, sprowokowała Wojtka Staszewskiego do tekstu o tym, jak jego mobbowała Kim – a to był detonator kolejnych deklaracji.

Na moim blogu zachowała się pamiątka transferu Staszewskiego do „Newsweeka”. Warto przypomnieć te okoliczności.

W 2013 ogłosił na swoim blogu na bloxie swoje rozczarowanie tym, że chociaż jest topowym dziennikarzem topowej gazety, nie stać go na udział w maratonie we Frankfurcie. Zareagowałem na jego wpis swoim, który – mniemam – nieźle się zestarzał (fajnie było zobaczyć, co o tym wszystkim myślałem 9 lat temu!).

Tomasz Lis zareagował wtedy zaproszeniem Staszewskiego do „Newsweeka” na gwiazdorskich warunkach, żeby Wojtka było już stać na ten Frankfurt. Jak wynika z jego wpisu oraz z odpowiedzi Renaty Kim, to się na dalszą metę źle skończyło.

Trochę wtedy Wojtkowi zazdrościłem, a trochę jednak nie, bo przeczuwałem, czym takie coś się kończy. Parę razy mnie kuszono, zawsze odmawiałem – w gruncie rzeczy ukontentowany swoją rolą drugorzędnego felietonisty-zapchajdziury.

Jak cię wezmą na gwiazdę, to potem będziesz w ciągłym strachu, że nie dostarczasz. Będą ten strach obracać przeciw tobie.

Pewien dziennikarz „GW” opuścił nas kiedyś do „Newsweeka”, bo mu zaproponowano podwojenie zarobków. Po pewnym czasie wrócił.

„Nie żal ci dubeltowych zarobków?” – zapytałem. A on na to: „tam mnie ze stresu codziennie brzuch bolał, tu jednak nie”.

Porada dziadka Wojtka dla młodzieży jest taka, że nic nie jest warte takiego stresu. Może i Ferrari czeka na ciebie za rogiem, ale lepiej w ogóle nie zaglądać za ten róg.

Jeśli lubisz biegać, pobiegaj sobie dookoła domu. Nie musisz we Frankfurcie, serio.

Ten wewnętrzny głos, który woła „muszę do Frankfurtu!”, to głos Vecny ze „Stranger Things”. Nie słuchaj go, bo wylądujesz w szpitalu z depresją, uzależnieniem, udarem itd.

Komentując banicję Lisa z „trzódki”, Jacek Żakowski wygłosił monolog o tym, jak jego pokolenie się „spalało”. Został spisany i poddany w social mediach analizie tak drobiazgowej, jakiej sam Bernardo Guy nie przykładał do protokołów przesłuchań.

Żartobliwe wypowiedzi Żakowskiego w stenogramie nie wyglądały już tak zabawnie. Wyglądało jakby idealizował koszmarny świat lat 90. w mediach i tęsknił do niego.

Daję Serdeczne Słowo Honoru, że tak na serio nie idealizuje ani nie tęskni, choć oczywiście był jego częścią. Ja też byłem, choć nie tak gwiazdorską, więc nie tak poharataną.

Komcionauci często dziwują się, że dziennikarze „nie wiedzieli do kogo się zgłosić z mobbingiem”. Mnie to nie dziwi.

Z mojego doświadczenia wynika, że byliśmy szalenie nieogarniętą grupą zawodową. Że ktoś „jeździł samochodem bez przeglądu”, to pikuś (sam zresztą miałem takie parę miesięcy – po prostu zapomniałem o terminie, przypadkowo odkrył to wulkanizator przy wymianie opon).

Często widziałem dziennikarzy, których 1. wezwano do HR i podsunięto im oświadczenie, że nie mają i nie chąc mieć nic wspólnego ze związkiem; 2. radośnie podpisali przekonani, że odcinając sie od tych roszczeniowych zawistników przypodobają się korporacyjnym overlordom; 3. związkowca nie można zwolnić z zaskoczenia, ale niezrzeszonego tak, więc gdy już HR miał to oświadczenie, następował; 4. KOPENWDUPEN!, a z nim dla pozornej osłody porozumienie stron o warunkach identycznych z kopenwdupenem, razem z obłudną namową, że to ułatwi szukanie nowej pracy (kogokolwiek z was ktokolwiek kiedykolwiek pytał o tryb rozwiązania poprzedniej umowy?); 5. więc podpisywali nieatrakcyjne dla siebie porozumienie stron; 6. następnego dnia przychodzili do mnie, czy mogę jakoś magicznie załatwić odoświadczenie oświadczenia o braku związków ze związkiem oraz odporozumienie porozumienia stron (i byli bardzo rozgoryczeni, że do niczego te związki, skoro nie mają machiny czasu).

I mówię tu o Znanych Medialnych Osobach (TM). Otóż kto przeszedł cykl od 1 do 6, ten pokazywał, że nic nie rozumie z elementarnych mechanizmów – strach przed zwolnieniem tak ich paraliżował, że posłusznie podpisywali dokumenty ułatwiające zwolnienie, jak jeleń zahiphotyzowany światłami samochodu.

To jasne, że ludzie z cyklu 1-6 nie byliby w stanie skutecznie się bronić przed mobbingiem. Ogólny nieogar w sprawie prostych życiowych procedur przekłada się także na niewiedzę o tym, co się da w jakim trybie.

Ten nieogar Jacek Żakowski elegancko nazwał „spalaniem się”. Praca w mediach tak nas pochłaniała, że nie umieliśmy nie tylko założyć związku, ale także zrobić przeglądu czy zadbać o elementarne formalności w urzędzie.

Często spotykało się wtedy zjawisko takie, jak topowy dziennikarz zarabiajacy krocie – który bez meldunku śpi na podłodze we własnym, ale niewykończonym mieszkaniu bez podstawowych sprzętów. Bo nie ma głowy do kupowania lodówki ani do meldowania się.

Ktoś taki często też zaniedbywał zdrowie. Że ma problemy z cukrzycą czy nadciśnieniem, często dowiadywał się dopiero po pierwszej glebie. Pół biedy gdy zasłabł w pracy, wtedy koledzy mogli wezwać pogotowie – samotne zasłabnięcia w tych pustych mieszkaniach kończyły się gorzej.

Sprawę pogarszało powszechne wypychanie na śmieciówki i samozatrudnienie. Póki ktoś ma etat, pracodawca zmusza go do regularnych badań (nie z dobrej woli, z ustawowego obowiązku). Zleceniodawca już tego nie musi robić.

„Ja po prostu zamierzam nigdy nie chorować”, powiedział mi kiedyś pewien Znany Dziennikarz, gdy o tym gadaliśmy towarzysko (o dziwo, jeszcze żyje). Odstawałem od tego świata na tyle, żeby unikać „spalenia się” w tym sensie.

Trochę chyba ratował mnie mój światopogląd. Zawsze pamiętałem, że media nie są moje, tylko akcjonariuszy – więc angażowałem się tylko do pewnych granic, do pewnych rozsądnych granic.

Nie wiem jak jest w mediach pisowskich i nie chcę się dowiadywać. Tam zamiast akcjonariuszy jest Nowogrodzka – nie wiem czy to lepsze i się nie dowiem.

Media komercyjne działają jednak tak, że korpomenedżement musi generować dobre wiadomości dla akcjonariuszy, naczelny dla menedżmentu, a kierownicy dla naczelnego. Piramida mobbingu robi się z tego sama – wystarczy nie przeciwdziałać. Odwrotnie, trzeba się ciężko starać, by nie dopuścić do jej samozaistnienia.

Jedyną nadzieją jest to, że młode pokolenie nie jest już takie głupie jak my. Są roszczeniowi, pilnują procedur, nie chcą tyrać za darmo po godzinach – to wspaniale.

Niech szlag trafi tę naszą pogoń za sukcesami. Powinniśmy się już spalić do końca. Popiół użyźnia.